874
هوموس یا گیاخاک چیست؟ با مزایا و معایب گیاخاک آشنا شوید
هوموس ماده‌ای بیوشیمیایی، متخلخل، اسفنجی و تیره رنگ است که آب، هوا و مواد غذایی را به خاک و ریشه رسانده و برای رشد گیاهان مفید می‌باشد.
هوموس (گیاخاک) Humus
هوموس ماده‌ای بیوشیمیایی، متخلخل، اسفنجی و تیره رنگ است که آب، هوا و مواد غذایی را به خاک و ریشه رسانده و برای رشد گیاهان مفید می‌باشد. هوموس با ذرات معدنی ترکیب شده و از اسیدها و میکروارگانیسم‌ها مانند قارچ‌ها، باکتری‌ها و ترکیبات آلی که در مراحل تجزیه می‌باشند تشکیل شده است.
هوموس چیست؟
واژه هوموس (Humus) به معنای زمین که در فارسی گیاخاک نام گرفته، لایه‌ای ارگانیک و غیرزنده از خاک است که ساختار گیاهی و جانوری در آن وجود ندارد و از تجزیه بقایای گیاهی و جانوری حاصل می شود و فرایند تولید آن صدها سال طول می‌کشد.
این ماده تیره رنگ و شامل ترکیبات پیچیده و پایدار بوده و متشکل از سه جزء هیومیک اسید، اسید فولویک و هیومین می‌باشد و از عناصر اصلی گیاخاک می‌توان به کربن و بعد از آن به عناصری نظیر نیتروژن، فسفر و گوگرد اشاره کرد.
هوموس در واقع مانند کود عمل کرده و با اضافه کردن مواد مغذی و اصلاح بافت خاک، آب و اکسیژن را سریعتر در اختیار ریشه قرار می‌دهد. لاشه حیوانات و بقایای گیاهی مانند برگ‌های ریخته شده در سطح زمین به مرور تجزیه و بخشی از خاک می‌شوند و با ادامه فرایند تجزیه به اجزای شیمیایی سازنده خود تبدیل می‌شوند و زمانی که بیشتر بقایای ارگانیک تجزیه شده باشند هوموس شکل گرفته است. غیر از روش طبیعی، هوموس را می‌توان از طریق تولید کمپوست و با جمع‌آوری مواد ارگانیک پوسیده تولید کرد.
مزایا و معایب هوموس
حضور گیاخاک سبب تقویت خاک برای پرورش گیاهان می‌شود. این ماده مانند اسفنج ذرات خاک را کنار هم نگه داشته و آب و مواد غذایی را به خود جذب می‌کند و می‌تواند تا 90 درصد وزن خود رطوبت نگه دارد و سبب مقاومت در برابر خشکسالی شود. همچنین با بهبود ساختار خاک به کاهش فرسایش و اصلاح ساختار خاک کمک می‌کند. باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌های موجود در هوموس نیز به تقویت و رشد گیاهان کمک می‌کند. این کود در برابر سایر کودهای حیوانی مواد مغذی کمتری داشته و پایداری آن سبب می‌شود که مواد غذایی به گیاه نرسد و ممکن است با نگهداری بیش از حد رطوبت سبب آسیب به ریشه و افزایش آفت و بیماری گردد.
به طور کلی بهترین و مفیدترین کودها، کودهایی با درصد بالای هوموس و نفوذپذیری بیشتر هستند.
انواع هوموس
هوموس بر اساس ترکیبات و نحوه تشکیل در سه گره طبقه‌بندی می‌شود.
- اولین نوع گیاخاک خام یا هوموس مور است که زمانی شکل می‌گیرد که میکروارگانیسم‌ها و حیوانات کمی نظیر کرم خاکی، سوسک و قارچ‌ها در خاک حضور دارند. در اثر عدم حضور این موجودات، خاک خام حالت اسیدی گرفته و این حالت در مکان‌های مرتفع با آب و هوای سرد رخ می‌دهد. این خاک هوموسی فشرده بوده و بر روی خاک برگ‌هایی که سخت تجزیه می‌شوند تشکیل می‌شود.
- گیاخاک شیرین یا هوموس مول در جنگل‌ها و مناطق مرطوب تشکیل شده و به علت تعدد میکروارگانیسم‌ها، حشرات و کرم‌ها، هوموس به سرعت شکل گرفته و با بخش‌های معدنی خاک ترکیب می‌شود و حالتی قلیایی دارد.
- گیاخاک کامل یا هوموس مودر بخشی است که در بین گیاخاک خام و شیرین شکل گرفته و حاوی مقادیر زیادی از مدفوع بند پایان است که این مواد سبب اتصال ریشه به ذرات معدنی خاک می‌شوند. این گیاخاک مواد ارگانیک بیشتری دارد و قابل اختلاط با مواد معدنی نمی‌باشد.
