6047
آکواپونیک چیست؟ آشنایی با آکواپونیک و مزایا و معایب آن
آکواپونیک (Aquaponics) علمی جدید شامل ترکیب آبزی‌پروری (Aquaculture) و پرورش گیاهان در آب (هیدروپونیک) می‌باشد.
پیشرفت‌های اخیر علم در زمینه کشاورزی پایدار، آکواپونیک را به عنوان مدلی موفق برای تولید پایدار ارائه کرده است. این سیستم اولین بار در آمریکای جنوبی با هدایت آبگیرهای حاوی مواد دفعی ماهی که سرشار از مواد مغذی هستد به اراضی کشاورزی انجام شد و اکنون در کشورهای پیشرفته با سرعت زیادی در حال توسعه است.
آکواپونیک چیست؟
آکواپونیک (Aquaponics) علمی جدید شامل ترکیب آبزی‌پروری (Aquaculture) و پرورش گیاهان در آب (هیدروپونیک) می‌باشد و در این سیستم نوین از پساب ماهی‌ها به عنوان یک منبع آلی برای پرورش گیاهان بهره برده می‌شود و آب تصفیه شده توسط گیاه به استخر پرورش ماهی بازگشته و چرخه تکرار می‌گردد.
در واقع این سیستم زیستی تلفیقی از دو سیستم بسته هیدروپونیک گلخانه‌ای و سیستم پرورش آبزیان متشکل از ماهی و سایر حیوانات آبزی است و مواد آلی انباشته شده در سیستم پرورش آبزی که به مرور زمان برای آبزیان زیان‌آور هستند به مدار بسته هیدروپونیک گیاهی هدایت شده و مورد استفاده گیاهان قرار می‌گیرند و آب پس از تصفیه توسط گیاهان به بخش آبزی‌پروری باز می‌گردد. آکواپونیک علاوه بر تامین مواد غذایی مورد نیاز برای رشد گیاهان سبب تصفیه آب برای آبزیان نیز می‌شود.
پسماندهای پرورش ماهی حاوی ترکیبات نیتروژن دار از قبیل آمونیاک و ترکیباتی نظیر فسفات می‌باشند که توسط ریشه گیاهان جذب شده و از آب خارج می‌شوند.
فرایند آکواپونیک
آکواپونیک به صورت پایدار تولیدات دفع شونده و زاید یک سیستم را به عنوان غذا در اختیار یک سیستم زیستی دیگر قرار می‌دهد و در نتیجه فضولات ماهی به عنوان کود مایع برای گیاهان کشت شده در سیستم هیدروپونیک عمل می‌کند و فیلترسازی آب نیز به روشی زیستی انجام گرفته و اجزا هیدروپونیک به عنوان فیلتر زیستی عمل می‌کنند و آب مجدد به مخزن ماهی باز می‌گردد.
مهم‌ترین فرایند در سیستم آکواپونیک نیتریفیکاسیون است که در آن نیتروژن به فرم قابل جذب برای گیاهان یعنی آمونیوم و نیترات در می‌آید. پسماندهای حاصل از فعالیت‌های حیوانی منبع اصلی آمونیاک هستند که غیرقابل جذب بوده و در طبیعت توسط عمدتاً باکتری‌ها به ازت شکسته می‌شود. بیوفیلتر محلی است که این باکتری‌ها فرایند نیتریفیکاسیون را انجام داده و برای سیستم آکواپونیک لازم و ضروری می‌باشد. در آکواپونیک هر دو فرم قابل جذب ازت برای گیاهان در محیط آبی وجود دارد و گیاه توانایی جذب هر دو را داشته و از تجمع آن در حوضچه ماهی نیز جلوگیری می‌شود.
مزایای آکواپونیک
- تولید گیاهان و آبزیان در مناطق کم‌آب.
- عدم تبخیر و کاهش مصرف آب (مصرف آب برای تولید ماهی در سیستم آکواپونیک یک درصد سیستم‌های معمولی است).
- تولید محصول سالم و ارگانیک.
- افزایش محصول در واحد سطح با کود طبیعی ماهی.
- کاهش هزینه‌های تصفیه آب آبزیان.
- کشت در محیطی پاک بدون حضور خاک و فاقد آفت و بیماری.
- مزایای زیست محیطی و عدم فرسایش خاک و عدم مصرف آفتکش‌ها و کودهای شیمیایی.
- کاهش هزینه پرورش و نیروی انسانی.
معایب آکواپونیک
- مصرف انرژی زیاد برای پمپ‌های آب، نور و گرمایش.
- نیازمند فضای زیاد برای مخازن.
- نیازمند آزمایش‌های مکرر برای اطمینان از کیفیت آب و نظارت بر بیماری‌های آبزیان.
- نیازمند تخصص بالا برای پرورش برخی ماهی‌ها.
- هزینه نصب و راه‌اندازی بالا.
حفظ تعادل در سیستم آکواپونیک حائز اهمیت است و این تعادل به واسطه پایش وزن غذای ماهی و گیاهان و باکتری‌های نیتریفیکاسیون شکل می‌گیرد و سلامت ماهی و گیاه و تست آمونیاک شاخص‌های بررسی کارکرد سیستم می‌باشند.