13727
مهمترین علل ریزش گل و میوه در خیار
دلایل زیادی باعث ریزش گل و میوه خیار می شود. در این مقاله به بررسی کامل دلایل ریزش خیار از جمله آبیاری و دمای نامناسب و ... خواهیم پرداخت.
علت ریزش گل و میوههای برخی از محصولات صیفی
یکی از عمدهترین مشکلات در برخی از محصولات سبزی و صیفی مانند خیار، گوجه فرنگی و فلفل در شرایط کشتهای فضای باز و گلخانهای، ریزش گل و میوه است. ریزش گل و میوه رابطه مستقیمی با افت میزان باردهی دارد، به همین خاطر باید تمامی تلاش خود را برای مدیریت و جلوگیری از ریزش گل و میوه و به حداقل رساندن ضررهای ناشی از آن به کار بگیریم. مرحله گلدهی در تمامی گیاهان یکی از حساسترین مراحل رشد و توسعه است.
از جمله دلایل ریزش گل و میوه در برخی از محصولات سبزی و صیفی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- دمای بسیار بالا یا پایین و نوسانات شدید دمایی
- رطوبت نسبی نامناسب
- تغذیه غیراصولی
- آبیاری نامناسب
- تولید بیش از حد گل و میوه
- آفات و بیماریها
- تنش شوری
- تراکم بالای کشت
- تعداد روزهای ابری زیاد و عدم نور کافی
- وزش باد
- جمعآوری دیرهنگام میوهها
اثر دما بر ریزش گل و میوه
دماي بالا یکی از عوامل محدود کننده تولید محصول بوده، باعث تحریک ریزش غنچه، گل و میوه و در نهایت موجب کاهش میزان تولید میوه میگردد. تأثیر دما بر میزان تولید محصول و القاي ریزش گل میتواند از طریق تأثیر بر تعادل هورمونهای گیاهی، تأثیر بر اندامهای زایشی نر یا ماده و یا تأثیر بر میزان و نحوه توزیع مواد فتوسنتزی در گیاه باشد.
یکی دیگر از علل ریزش گل در تنش گرما عدم لقاح است و در بسیاری از گزارشها حساسیت اندام زایشی نر به گرما یکی از دلایل عدم موفقیت در لقاح گزارش شده است.
اگر افت دما خیلی شدید باشد (مثلاً در گلخانه مشکلی برای سیستم گرمایشی پیش بیاید) و دما تا زیر ۱۰ درجه سانتیگراد افت کند، در این حالت گیاه دچار سرمازدگی شدید خواهد شد که از بارزترین نشانههای آن ریزش شدید گل و ترکیدگی کلروفیل در ساختار اندام سبز است.
اگر در کشت گلخانهای، در طول ۲۴ ساعت (یک شبانهروز) اختلاف دما بالای ۱۵ درجه باشد، جذب از ریشه عملاً متوقف میشود. وقتی میزان مواد جذب شده به گیاه افت پیدا میکند، گیاه برای اینکه بتواند خودش را حفظ کند، اولین کاری که انجام میدهد، حذف گلهای موجود روی بوته است (ریزش گل). علت اصلی این کار، عدم توان گیاه برای تبدیل این گلها به میوه و بزرگ کردن آنهاست.
اثر رطوبت نسبی محیط بر ریزش گل و میوه
هر محصولی براي رشد و تولید عملکرد مورد انتظار به رطوبت نسبی مشخصی نیاز دارد که در مورد محصولات گلخانهای با مدیریت صحیح گلخانه میتوان رطوبت نسبی مورد نیاز و ایدهآل محصول را تامین نمود.
هوای بسیار خشک یا مرطوب میتواند در لقاح گلها اختلال ایجاد کند و موجب شود گرده نتواند به درستی شکوفه را بارور کند و منجر به خشک شدن و ریزش گل شود.
اثر تغذیه گیاهی بر ریزش گل و میوه
براساس نتایج تحقیقات، عدم تعادل مواد غذایی در گیاه میتواند به عنوان یک عامل تنشزا برای گیاه در نظر گرفته شود که ریزش گل و میوه را به دنبال خواهد داشت. کمبود عناصر غذایی در گیاه میتواند باعث ریزش گل و میوه شود که استفاده از کودهای کشاورزی با کیفیت در زمان و مقدار مناسب در قالب یک برنامه کوددهی میتواند میزان این ریزش را کاهش دهد.
مرحله گلدهی به نوعی حساسترین مرحله در طول دوره رشد و توسعه گیاه است، چرا که در این مرحله گیاه از فاز رویشی به فاز زایشی وارد میشود. بهطورکلی هر کودی در ساختار گیاه باعث تقویت یا بروز یک حالت میشود، کودهای با درصد نیتروژن بالا عمدتاً باعث افزایش رشد طولی و افزایش سبزینگی در گیاه میشوند.
زمانی که گیاه میخواهد وارد فاز گلدهی شود، رشد طولی به حداقل خودش میرسد. اگر در این مرحله، از کودهای با درصد نیتروژن بالا استفاده شود، دقیقاً مثل این است که به گیاه فرمان رشد طولی داده میشود و این یعنی ریزش گلها یا گلسوزی. عدم کاربرد ترکیبات حاوی روی و بور برای تلقیح بهتر و گل انگیزی بیشتر در بوتهها نیز یکی دیگر از دلایل بروز این عارضه میباشد.
اثر آبیاری نامناسب بر ریزش گل و میوه
از عوامل مهم مدیریتی تاثیرگذار در ریزش گل و میوه گیاهان، آبیاری است. مدیریت مناسب آبیاری برای جلوگیری از ریزش در گیاهان حیاتی است. حداکثر عملکرد محصولات با آبیاری کافی و انجام آن در زمان مناسب به دست میآید.
هدف از آبیاری فراهم کردن آب کافی براي ریشه تا حدی است که مانع رسیدن اکسیژن به ریشهها نشود. آبیاری بسته به سیستم کاشت محصول، نوع رقم مورد کشت، بافت خاك و شرایط اقلیمی متفاوت است.
در مرحله گلدهی و تشکیل میوه، میزان نیاز به آب به طور معنیداری افزایش مییابد. عدم تامین آب کافی برای گیاهان باعث میشود گیاه در شرایط تنش خشکی قرار گیرد. گیاه برای حفظ برگهای غذاساز و شاخهها و زندهمانی خود، گلها و بخصوص میوهها را حذف میکند.
نتایج تحقیقات نشان میدهد که کمبود آب به کاهش عملکرد، کاهش سرعت فتوسنتز، توقف رشد گیاهان، عدم تولید گل، سقط گل، توسعه آهسته میوه، تولید میوههای کوچک و بیکیفیت منجر میشود.
آبیاری بیش از اندازه گیاه نیز میتواند مشکلاتی را به وجود آورد که موجب ریزش گلها شود. از جمله اثرات منفی آبیاری بیش از اندازه میتوان به شیوع بیماریهای قارچی اشاره کرد.
اثر تولید بیش از حد گل بر ریزش گل و میوه
تشکیل تعداد بیش از حد گل و میوه در بوته نیز یکی دیگر از علل ریزش آنها میباشد و گیاه نمیتواند همه آنها را تغذیه کند. در واقع میزان عناصر غذایی که در دسترس گیاه قرار دارد جوابگوی نیاز گلها یا میوهها نیست و با توجه به تعداد گل یا ميوه بسيار زياد، بوته توانايی حفظ تمامی گلها و یا بزرگ كردن همه ميوهها را ندارد و بصورت خودتنظیمی مجبور به ریزش تعدای از گلها یا میوهها میشود.
به عبارت دیگر هرگاه در گياه تعداد مخزن (ميوه یا گل) بيشتر باشد گياه با محدوديت منبع (اندامهای فتوسنتزكننده از جمله برگ) مواجه میشود و مواد فتوستزي توليد شده توسط منبع جوابگوي نياز مخرن نيست و طبيعتاً مواد فتوسنتزی كمتری به مخزن (همان گل یا ميوه) اختصاص میيابد كه نتيجه اين عمل ریزش گل یا سقط میوههاست.
اثر آفات و بیماریها بر ریزش گل و میوه
ضعف گیاهان بر اثر خسارت آفات و بیماریها در بسیاری از مواقع منجر به ریزش گل و میوه میشود. متاسفانه چرخه زندگی بسیاری از آفات و بیماریها طی فصل رشد و از زمان کاشت تا برداشت گیاهان ادامه دارد و اگر این عوامل تنشزا مدیریت نشوند، دائما باعث آسیب به گیاه و ریزش گلها و میوهها میشوند.
در واقع ریزش گلها و میوهها در زمان حمله آفات و یا بیماریها یک مکانیسم دفاعی است که درخت منابع آلودگی را حذف میکند تا آسیب به سایر بخشها منتقل نشود. از طرف دیگر حمله آفات و بیماریها به گیاه موجب ضعف گیاه میشود و در این شرایط گیاه ضعیف شده قادر به حفظ تمامی گلها و میوههایی که تولید کرده نیست.
اثر شوری بر ریزش گل و میوه
شوری یکی دیگر از دلایل گلسوزی در انواع کشتهای گلخانهای و فضای باز است. اصلیترین عامل شوری استفاده غلط از کودهای شیمیایی است، پس اگر نحوه استفاده از انواع کودها مخصوصاً کودهای شیمیایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم درست نباشد، به دلیل تجمع بنیان شوری در اطراف ریشه و مشکل در تأمین مواد کودی مورد نیاز گیاه، کشت دچار گلسوزی خواهد شد.
اثر تراکم بالای کشت بر ریزش گل و میوه
عملكرد محصول در واحد سطح با بالا رفتن تراكم گياه تا آستانه معينی تمايل به افزايش داشته و پس از آن به علت رقابت بين گياهان بر سر آب، نور، عناصر غذایی و ... روند كاهشي در پيش ميگيرد.
تراکم بيش از حد استاندارد معمولاً موجب ریزش گل و ميوه و کاهش عملکرد میشود. در حاليکه تراکم كم نیز عملکرد و نهايتاً سودآوری را کاهش میدهد. تراكم بيش از حد گياهان باعث همپوشاني بوتهها بر يكديگر شده و در نتيجه نفوذ نور و جريان هوا به داخل گياه کاهش يافته و نهايتاً كمرنگ شدن ميوهها و توسعه بيماریها را به دنبال خواهد داشت.
همچنین افزایش تراکم موجب کاهش نفوذ نور به داخل کانوپی میشود که در این شرایط سطح فتوسنتز کننده گیاه کاهش مییابد و در نهایت با کاهش غذاسازی و انتقال آن به گلها و میوهها شاهد ریزش گلها و میوهها خواهیم بود.
اثر تعداد روزهای ابری بر ریزش گل و میوه
کشت گیاهان باید به گونهای باشد که بهترین دسترسی را به نور خورشید داشته باشند. بهترین در اینجا به معنای بیشترین نیست و نور باید به اندازه باشد، نور خورشید بیش از اندازه و یا کمتر از نیاز گیاهان منجر به ریزش گل و میوه خواهد شد.
نور خورشید به عنوان یک منبع طبیعی، عامل مهمی در کشاورزی است که به طور نامحدود و بدون هزینه، توسط خورشید عرضه میشود. اما برخی پدیدهها مانند ابری بودن هوا، باعث ایجاد محدودیت در دسترسی به این منبع مهم میشوند.
این موضوع براي کشت در محیطهای کنترل شده مانند گلخانهها که معمولاً محصول خارج از فصل هم تولید میکنند بسیار حائز اهمیت است. در ایران، ابرناکی هوا در فصلهای بارندگی باعث کاهش نور طبیعی و در نتیجه کاهش تولید گل و میوه میشود.
تعداد ساعات ابري در همه نقاط کشور یکسان نیست و بستگی به شرایط اقلیمی و عرض جغرافیایی منطقه دارد. از اینرو بایستی در مکانیابی گلخانهها به تعداد ساعات آفتابی مناطق توجه شود. در غیر این صورت، احتمال دارد که سرمایهگذاری در گلخانه در مناطقی که دارای ساعات ابري زیاد و کمبود نور طبیعی است، فاقد توجیه اقتصادی باشد.
بهطور کلی، در این خصوص نیاز است کـه حساسیت محصولات گلخانهای نسبت بـه شرایط ابری در زمانها و مکانهای مختلف مورد توجه قرار گیرد.
اثر وزش باد بر ریزش گل و میوه
افزایش ناگهانی دما به همراه رطوبت نسبی پایین هوا در کنار وزش باد میتواند براي گیاهان کشت شده در فضای باز خطرناک باشد و ممکن است ریزش گل و میوه را در آنها تسریع نماید.
اثر جمعآوری دیرهنگام میوهها بر ریزش گل و میوه
جمعآوری به موقع میوههای رسیده ضروری است، اگر میوهها دیر برداشت شوند علاوه بر اینکه بازارپسندی میوهها به شدت کاهش مییابد باعث میشود که بخشی از مواد غذایی ساخته شده توسط گیاه به میوههای رسیده اختصاص یابد و در این شرایط اجازه رشد به تخمدانهای جوان داده نمیشود و ممکن است منجر به ریزش آنها شود.
بنابراین با برداشت به موقع میوههای رسیده از افزایش تعداد مخزنها (میوهها) جلوگیری میکنیم و مواد غذایی حاصل از فتوسنتز جاری گیاه به میزان بیشتری به گلها و میوههای کوچک اختصاص مییابد.
برخی از علل مهم ریزش گل و میوه خیار
اغلب مشکل ریزش گل و میوه در بوتههای خیار در گلخانههایی با شرایط دماهای بالا و پایین، تراکم بالای بوته، گردهافشانی نامناسب، رطوبت نسبی نامناسب، آبیاری غیراصولی، تعداد روزهای ابری بالا، تغذیه نامناسب، تولید بیش از حد گل و میوه و جمعآوری دیرهنگام میوهها ایجاد میگردد.
پس از گردهافشانی (انتقال دانه گرده از گل نر روی گلهای ماده)، به طور طبیعی گلهای نر ریزش کرده و گلهای ماده در صورت داشتن شرایط مناسب رشدی بر روی بوته میمانند و تولید محصول مینمایند.
دمای نامناسب
حداقل دما برای جوانهزنی بذر خیار، 12 درجه سانتیگراد است، در دماي 20 الی 25 درجه سانتیگراد، جوانهزنی با سرعت بیشتر و طی مدت کوتاهتری انجام میشود. مناسبترين دامنه دمایي برای رشد و توليد ميوه در خیار 23 تا 27 درجه سانتيگراد است.
در دماي بالاتر از 30 درجه سانتيگراد، گياه به رشد رويشي تمايل پيدا ميكند و ميزان ميوه كاهش مييابد. با كاهش دما تا 23 درجه، تمايل گياه به توليد گل بيشتر میشود. در دمای پايينتر از 23 درجه، رشد كند شده و عملكرد كاهش پيدا ميكند.
در بوته خیار بیشترین ریزش گل در دمای بالای 35 درجه و پایینتر از 10 درجه اتفاق میافتد. هر گونه تنش دمایی و اختلاف زیاد دمای شب و روز میتواند باعث ریزش گلهای خیار شود.
بوتههای خیار دماهای بسیار بالا و پایین را تحمل نمیکنند و هم به سرما (در دمای 9-8 درجه سانتیگراد گیاه میمیرد) و هم به گرما (در دمای 40-35 درجه سانتیگراد تخمدانها تشکیل نمیشوند) واکنش ضعیفی نشان میدهند.
عدم رشد تخمدانهای خیار ممکن است به دلیل کاهش شدید و مداوم دما باشد. در دمای 15 درجه سانتیگراد، رشد کند میشود و در 10 درجه سانتیگراد به طور کامل متوقف میشود.
خیار در مقابل سرما حساس است و عاداتی شبیه گیاهان نیمهگرمسیری دارد. تغییرات شدید دمای شب و روز و میزان دمای کم در شب میتواند باعث کاهش طعم و مزه، تلخی خیار، بدشکل شدن میوهها و نیز افتادن میوههای کوچک شود.
تراکم بالای بوته
اگر در کشت خیار فاصله بین بوتهها کمتر از حد استاندارد باشد، سبب افزایش تراکم بوته شده و با رشد رویشی بوتهها، گیاهان شروع به تداخل با یکدیگر میکنند، در این شرایط آنها فاقد نورکافی، آب و عناصر غذایی هستند که در نهایت باعث کاهش تعداد گل روی بوته و همچنین تولید میوههای ریز شده و عملکرد به شدت کاهش خواهد یافت.
افزایش تراکم بوته در واحد سطح، منجر به افزایش سایهاندازی بر روی برگهای پایینی شده و تعداد گل، تعداد میوه و عملکرد بوته کاهش مییابد. در بین ارقام خیار به دلیل وجود تنوع بالا از نظر سطح برگ، تعداد برگ، زاویه برگ، حجم ریشه، تعداد میانگره، ارتفاع بوته و تعداد گل، تراکم مناسب برای رسیدن به عملکرد مطلوب برای هر رقم، متفاوت است، بنابراین تراکم کاشت مطلوب به نوع رقم، شرایط گلخانه و فصل کشت بستگی دارد.
گردهافشانی نامناسب
گلهای نر خیار قبل از گلهای ماده شروع به رشد کرده و روی بوته ظاهر میشوند. با ظهور گلهای ماده، گردهافشانی توسط حشرات آغاز میشود. با وجود زنبور گردهافشان و دیگر حشراتی که در این کار نقش دارند، میتوان انتظار باروری مطلوب داشت.
در هر شرایطی که هر کدام از حلقههای این زنجیره قطع شود، باروری اتفاق نمیافتد که نتیجه آن ریزش گل خیار خواهد بود. موقعی که عمل گردهافشانی درست انجام نمیشود یا حشرات و زنبورهای کمی اطراف بوته هستند، میتوان با کاشت گیاهانی مثل گشنیز، بومادران، شبدر شیرین و نعنای تند در کنار خیارها، جمعیت حشرات در آن منطقه را بهبود بخشید.
در گلخانه باید واریتهای از خیار کاشته شود که نیاز به گردهافشانی نداشته باشد. در صورت استفاده از خیار معمولی برای کاشت در گلخانه، باید گردهافشانی به صورت دستی انجام شود تا از خشک شدن و ریزش گل خیار جلوگیری شود.
رطوبت نسبی نامناسب
خیار گلخانهای براي رشد، به رطوبت نسبی 80 تا 85 درصد نیاز دارد. رطوبت نسبی مورد نیاز و ایدهآل براي خیار به ویژه در زمان تولید، 70 درصد است.
عدم آبیاری صحیح
حداکثر عملکرد خیار با آبیاري کافی و انجام آن در زمان مناسب به دست میآید. هر بوته خیار میتواند تا سه لیتر آب در روز مصرف کند. خیار ریشههای باریکی دارد و در تمام مراحل رشد به رطوبت زیاد خاک نیاز دارد.
در زمان تشکیل میوه و رشد میوهها، تامین رطوبت کافی الزامی است. خیارهای گلخانهای نیاز به آبیاری مکرر و عمیق با آب گرم دارند. هدف از آبیاری فراهم کردن آب کافی براي ریشه تا حدی است که مانع رسیدن اکسیژن به ریشهها نشود.
براي آبیاري نباید منتظر پژمرده شدن گیاه بود. بسته به نوع خاک و شرایط رشد حدوداً 25 تا 50 میلیلیتر آب در هفته، براي رسیدن به بهترین کیفیت خیار نیاز است. میزان نیاز آبی خیار گلخانهای در حدود 5000 مترمکعب در هکتار است.
دور آبیاری به محیط رشد، شرایط آب و هوایی و سن گیاه بستگی دارد. در مرحله گلدهی و تشکیل میوه، میزان نیاز به آب به طور معنیداری افزایش مییابد. آبیاری غیرمنظم بویژه طی مرحله گلدهی و رسیدن میوهها، کیفیت میوه را به شدت تحت تاثیر قرار میدهد.
سیستم آبیاری قطرهای از سایر سیستمهای آبیاری مناسبتر است، زیرا میتواند رشد گیاه را با تنظیم فراهمی آب و مواد غذایی کنترل کند. سیستم آبیاري قطرهای سبب کاهش رطوبت نسبی در گلخانه میشود، زیرا تمام سطح خاک آبیاری نمیشود.
معمولاً خیار گلخانهای در مواجهه با تنش خشکی زود به گل رفته و گلهای زیادی تولید میکند. در ارقام پرگل، این مسئله قدری مشکل آفرین است، زیرا در زمانی که عمداً به بوته تنش داده میشود تا سیستم ریشه آن توسعه کافی یابد، مشاهده میشود که پس از آبیاری، بوته به گل مینشیند.
این مسئله زمانی که سطوح برگ کافی براي بوته خیار ایجاد نشده، موجب تولید خیارهای جوان زیادی شده و در نهایت موجب سقط و ریزش میوه شده و باعث ضعف گیاه جوان میشود. بنابراین ارقام پرگل نباید چندان دچار تنش خشکی شوند.
تعداد روزهای ابری بالا
ابري بودن هوا، باعث ایجاد محدودیت در دسترسی گیاه به نور خورشید میشود. نور یکی از مهمترین منابع لازم برای انجام فتوسنتز و غذاسازی گیاه و به دنبال آن تولید گل و میوه در گیاه میباشد.
تعداد روزهای ابری طی فصل رشد براي کشت در محیطهای کنترل شده مانند گلخانهها که معمولاً محصول خارج از فصل هم تولید میکنند بسیار حائز اهمیت است. مشاهدات تجربی در گلخانههای تولید خیار، بیانگر آن است که در ایام ابری، مخصوصاً اگر توأم با افت دما نیز باشد، میزان برداشـت خیار به میزان زیادی کاهش مییابد. البته یک یا دو روز ابری تأثیر چندانی در مقدار تولید روز بعدي ندارد. در حالیکه مجموع چند روز ابری باعث کاهش چشمگیر در برداشت میشود.
تغذیه نامناسب
خیار نسبت به دو نوع کود دامی و شیمیایی عکسالعمل مثبت نشان میدهد. مقدار کود دامی برای این گیاه به عواملی همچون حاصلخیزی خاک، میزان کود دامی داده شده در کشت قبلی، نوع کشت قبلی و بالاخره قرار دادن گیاهان تیره بقولات در تناوب بستگی دارد.
اگر از نظر مصرف کود دامی محدودیتی وجود نداشته باشد، میتوان بین 25 تا 30 تن در هکتار کود دامی به زمین اضافه نمود. در بسیاری از نقاط، استفاده از کود سبز نیز معمول است.
در نقاطی که از کود دامی و کود سبز استفاده نمیشود، استفاده از کودهای شیمیایی ضروری است. مقدار و نوع آن به درجه حاصلخیزی خاک و همچنین محصولاتی که قبلاً در زمین کاشته شدهاند، بستگی دارد.
به طور کلی در کشت خیار فضای باز مقدار 100 تا 120 کیلوگرم نیتروژن، 150 تا 180 کیلوگرم فسفر و در حدود 70 تا 80 کیلوگرم پتاس در هکتار توصیه میشود. البته مقداری از کود نیتروژنه را نیز به صورت سرک به خاک میدهیم. کود سرک را میتوان در دو یا سه مرحله به زمین اضافه کرد. اولین مرحله وقتی است که شاخههای فرعی شروع به رشد میکنند.
در هر مرتبه میتوان بین 40 تا 60 کیلوگرم کود نیتروژنه به زمین داد. نیتروژن در رشد رویشی و همچنین رشد میوه نقش مهمی دارد.
کمبود و مصرف بیش از حد کودهای معدنی میتواند منجر به زرد شدن میوههای خیار شود. نیتروژن عنصری پرمصرف در گیاه میباشد. این عنصر بصورت متحرک بوده که علائم کمبود ابتدا بصورت زرد شدن برگهای مسن در پایین بوته ظاهر میگردد و در صورت عدم رفع کمبود، علائم میتواند بصورت کوتاه و چاقی همراه با زردی در میوه خیار و گاهی بروز حالت زگیل مانند در روی ارقام حساس خیار نمایان گردد.
از طرفی کاربرد زیاد از حد آن، سبب زردی و ریزش میوه میگردد. عدم محلولپاشی ترکیبات حاوی روی و بور برای تلقیح بهتر و گلانگیزی بیشتر یکی دیگر از دلایل بروز ریزش گل و میوه میباشد.
کمبود روي با محلولپاشی سولفات روی با غلظت 3 در هزار به راحتی برطرف میشود. در خاکهای دچار کمبود بور کاربرد 10 کیلوگرم اسید بوریک در هکتار قبل از کشت، کمبود بور را کنترل میکند و یا در صورت محلولپاشی برگی، کاربرد محلول اسید بوریک با غلظت 1/5 در هزار، کمبود بور را کنترل میکند.
کاربرد کودهای فسفاته موجب افزایش سطح ریشه، گلدهی زودهنگام و در صورت مصرف زیاد کود فسفاته موجب گلدهی بیش از اندازه در بوته خیار میشود، که بعداً موجب ریزش شدید میوه میشود.
تولید بیش از حد گل و میوه
تشکیل تعداد بیش از حد گل و میوه در بوته نیز یکی دیگر از علل ریزش آنها میباشد و گیاه نمیتواند همه آنها را تغذیه کند. تعداد زیاد تخمدان خیار در بوته میتواند منجر به عدم رشد کافی میوه شود، در این شرایط رشد جنین متوقف شده، زرد شده و پوسیده میشود. تعداد کافی تخمدان روی ساقه حدود 30-25 عدد است و باید شاخهها و تخمدانهای اضافی برداشته شوند.
جمعآوری دیرهنگام میوهها
جمعآوری به موقع میوههای رسیده ضروری است، اگر آنها دیر برداشت شوند بخشی از تغذیه گیاه به آنها اختصاص مییابد و اجازه رشد به تخمدانهای جوان را نمیدهند. معمولاً ميوه خيار نارس برداشت میشود مگر اينكه توليد بذر مدنظر باشد.
در صورتي كه ميوه خيار به موقع چيده نشود، رشد آن ساير گلهای ماده را از لحاظ هورمونی تحت تأثير قرار داده و رشد ساير ميوهها را كند و يا متوقف میسازد.
آفاتی که باعث ریزش گل و میوه خیار میشود
شته
شتهها با مکیدن شیره گیاهی آن را دچار کمبود مواد کربوهیدراتی کرده و از رشد میوه جلوگیری میکنند. پیچیدگی برگها، ترشح عسلک و جذب قارچهای فوماژین، ریزش گلها و بدشکلی و ریزش میوهها از جمله علائم خسارت شتههاست. زمانی که شته از گیاه تغذیه میکند میتواند بیماریهای ویروسی را نیز منتشر کند. برای کنترل این آفت میتوان از کارتهای زرد و همچنین از آفتکشهایی نظیر پیمتروزین، متاسیستوکس، ایمیداکلوپراید، دیمتوات و تیومتوکسام استفاده نمود.
تریپس
تریپس یکی از کوچکترین حشرات بالدار است که یکی از مهمترین مکانهای فعالیت آنها، گلهای خیار است. تریپس میتواند برگهای جوان را نیز آلوده کند. به مرور زمان با تغذیه تریپس از گیاه، شیره پرورده کاهش پیدا کرده و بوته خیار ضعیف میشود. تریپس باعث بدفرمی گل و میوه شده و در ریزش گل خیار نقش دارد.
بیماریها
کپک خاکستری
بیماری کپک خاکستری در اثر زخمی شدن اندامهای باقیمانده از برداشتهای میوه و برگ و باقی ماندن ناخنک بر روی ساقه ایجاد میگردد. شیوع بیماری کپک خاکستری در گلخانههای با رطوبت بیش از 75 درصد و تهویه ناقص ایجاد میگردد.
علائم اولیه بیماری کپک خاکستری روی میوه و برگ به صورت لکههای قهوهای رنگ و پوشیده شده با توده قارچی خاکستری یا قهوهای دیده میشود. این بیماری باعث خشک شدن جوانههای گلدهنده بوتههای خیار نیز میشود.
در نتیجه این بیماری میوه زردرنگ و قهوهای شده و از بین میرود. برای کنترل این بیماری میتوان به مواردی از جمله انجام تهویه و کاهش رطوبت، جلوگیری از ایجاد زخم، برداشت صحیح میوه و حذف ناخنکها، استفاده از یلیس و استفاده از قارچکشهای دی کربوکسیامید و بندزی میدازول اشاره کرد.
منابع
- مجید بصـیرت، سید علی غفـارینژاد، محسـن سـلسیپور، حمیـد ملاحسـینی، فرهاد مشیری. 1396. معرفی كودهای مورد استفاده در توليد خيار گلخانهای و موارد مصرف آنها. نشر آموزش كشاورزی.
- مهشيد هناره. 1397. عوامل محیطی مؤثر بر رشد و نمو گوجهفرنگی در گلخانه. مؤسسه تحقیقات علوم باغبانی، پژوهشکده سبزی و صیفی.
- فاطمه دانشمند، خسرو منوچهری کلانتری. بررسی القای ریزش گل تحت شرایط تنش گرما در گیاه فلفل (Capsicum annuum L.). مجله علمی-پژوهشی دانشگاه اصفهان. جلد سی و پنجم، شماره 6، صفحات 126-111.
- مجید بصـیرت، سید علی غفـارینژاد، محسـن سـلسیپور، حمیـد ملاحسـینی، محمدمهدی طهرانی. 1396. دستورالعمل مدیریت تلفیقی حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه خیار گلخانهای. وزارت جهاد کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، موسسه تحقیقات خاک و آب.
- بردیا بیات، محمدحسین انصاری، مرجان دیانت و علی محمدی ترکاشوند. 1400. ارزیابی اثر تغییر فاصله کاشت روی ردیف بر رشد و عملکرد ارقام متفاوت خیار گلخانهای (Cucumis sativus ). دو فصلنامه علمی علوم سبزیها، سال 5، دوره 9، شماره 1، صفحات 91-77.
- ساسان کشاورز، سید حسن موسوی. 1392. کاشت، داشت و برداشت خیار. برزگر. شماره 1089، صفحات 32 و 33.