4713
راهکار های پیشگیری و کنترل علف های هرز
در این مقاله از آریس قصد داریم تا شما را با روش های مدیریت انواع علف های هرز آشنا کنیم و به شما راهکار هایی برای از بین بردن آنها ارائه بدهیم.
اهمیت کنترل علف های هرز در مزارع
در هر مزرعه همواره علف های هرز برای کسب منابع رشدی (آب، مواد غذایی، نور) با گونههای زراعی به رقابت میپردازند. در بین آفات مختلف گیاهی، بیشترین درصد کاهش عملکرد (34 درصد) به علف های هرز مربوط است.
کنترل علف های هرز بیانگر عملیات مورد استفاده برای حذف جمعیت علف هرز موجود است. هرچند، مدیریت علف های هرز فراتر از کنترل علف های هرز مشکل ساز موجود است و در آن تأکید زیادی بر پیشگیری از تولید مثل علف های هرز، کاهش رویش علف های هرز پس از کاشت گیاه زراعی و به حداقل رسانی رقابت علف های هرز میشود.
مدیریت علف های هرز امری ضروری است و گاهی عدم کنترل علف های هرز میتواند باعث نابودی کامل گیاه زراعی شود. علف های هرز باعث کاهش کیفیت محصول و افزایش هزینه های عملیاتی مانند شخم، کاشت، برداشت، خشک کردن و تمیز کردن محصول می شوند.
علف های هرز همچنین میزبان و پناهگاه مناسبی برای آفات محصولات زراعی هستند که موجب کاهش بیشتر عملکرد بالقوه و کیفیت محصول می شوند. در جریان رقابت بین گیاهان، گونهای که قدرت رقابت بالاتری داشته باشد، سهم بیشتری از منابع را در اختیار خواهد گرفت.
توانایی یک گیاه برای کسب منابع تحت تأثیر خصوصیات ژنتیکی، مدیریتی و محیطی مزرعه است. یک کشاورز ضمن انتخاب رقم مناسب باید سیستمهای زراعی خود را به ترتیبی مدیریت کند که زمینه لازم برای رشد بهتر گیاه زراعی و کاهش رشد علف های هرز فراهم شود.
برنامه مدیریت مزرعه باید طوری تنظیم شود که موجب افزایش جذب منابع و کاهش از دست دادن منابع شود و در نهایت با افزایش کارایی منابع زمینه را برای رشد بهتر گیاه زراعی فراهم نماید.
انواع علف های هرز از لحاظ چرخه زندگی
علف های هرز يكساله
علف های هرزی كه سيكل زندگيشان را در مدت كمتر از يک سال تكميل میكنند. تنها روش گسترش و توليد مثل علف های هرز يكساله بذر میباشد. اين بدان معنی است كه مديريت آنها نسبتاً آسان است و تنها نبايد به آنها اجازه تشكيل بذر داد.
علف های هرز دو ساله
اين علف های هرز سيكل زندگي خود را در طول دو سال كامل میكنند. در سال اول تنها رشد رويشی دارند و در سال دوم توليد گل و ميوه میكنند. اصول برنامه مديريت علف های هرز دو ساله شبيه يكساله ها میباشد، چون تنها روش تكثير و گسترش آنها از طريق بذر است. بنابراين اجازه ندادن به تشكيل بذر براي كنترل مؤثر آنها ضروری است.
علف های هرز چندساله
اين گروه از علف های هرز، اندام های رويشی تكثير شونده هم دارند. كنترل اين علف های هرز نه تنها جلوگيری از تشكيل بذر، بلكه مديريت اندام های رويشی زير خاک يا بالای سطح خاک را شامل میشود. اين علف های هرز بر اساس نوع سيستم ريشه به دو گروه فرعي تقسيم میشوند.
علف های هرز چندساله ساده
اين گياهان قادر به تكثير از ريشه از سالي به سال ديگر میباشند، اما هيچ انشعاب جانبی زيرزمينی در آنها وجود ندارد. مثل گل قاصد، بارهنگ، کنگر وحشی
علف های هرز چند ساله خزنده
اين گياهان میتوانند از ريشه از سالي به سال ديگر به وجود آيند، اما اندام های تكثير رويشی خزنده نیز دارند مانند مرغ، قياق، اويارسلام زرد و ارغوانی، پيچک صحرايی و ...
مدیریت تلفیقی علف های هرز
خطر توسعه علف های هرز مقاوم به علفکش، نظام های زراعی متکی به کاربرد علفکشها را بسیار آسیب پذیر ساخته است. در مدیریت تلفیقی علف های هرز، از دانش بیولوژی و اکولوژی علف های هرز در فرایند تصمیم سازی برای مدیریت علف های هرز بهره گرفته میشود و بر ادغام راهکارهای کنترلی مختلف با تمامی عملیات زراعی تأثیرگذار بر اکوسیستم تأکید میشود.
از اینرو، بیشک مدیریت تلفیقی علف های هرز بسیار گسترده تر از کنترل علفهای هرز به تنهایی است و کنترل علفهای هرز را با نظام مدیریت اکوسیستم پیوند میزند.
اتکای صرف به علفکشها برای مدیریت علفهای هرز با توجه به شکلگیری جمعیتهای علف هرز مقاوم به علفکش و تأثیرات زیست محیطی علفکشها و باقی مانده آنها ناپایدار محسوب میشود.
زمان رویش علف هرز نسبت به گیاه زراعی در تعیین میزان تلفات عملکرد گیاه زراعی بسیار مهم است. علفهای هرز با رویش زودهنگام تلفات عملکرد بیشتری در پی دارند. افزایش توانایی گیاهان زراعی برای رقابت با علفهای هرز از جمله اجزای مهم نظامهای مدیریت تلفیقی علفهای هرز به شمار میرود که از طریق فراهم کردن بهترین شرایط ممکن برای رشد گیاهان زراعی محقق میشود.
از جمله آنها میتوان به انتخاب ارقام زراعی، تاریخ کاشت، مقدار بذر، فواصل ردیفهای کاشت، زمان و روش کاربرد کودها، کشتهای پوششی، مدیریت آبیاری، جهت ردیفهای کاشت، دگر آسیبی و .... اشاره کرد.
پیشگیری
یکی از ابتداییترین، سادهترین و مؤثرترین روشهای مدیریت علفهای هرز، پیشگیری است. جلوگيری از رشد علفهای هرز در مقايسه با از بين بردن آنها، ارزانتر و سادهتر است. همچنين عمليات پيشگيری ايمنتر و پايدارتر است.
اکثر علفهای هرز مزارع از بذور موجود در بانک بذر خاک نشئت میگیرند. هرچند،راههای دیگری نیز برای ورود بذور علفهای هرز جدید متصور است. از جمله منابع متنوع ورود بذور علف هرز میتوان به کودها و خاکپوشها و بذور آلوده گیاهان زراعی اشاره کرد.
باید توجه داشت که پیشگیری از آلودگی یک مزرعه به علفهای هرز ضمن کاهش هزینه کنترل، مدیریت این گیاهان را در سیستم زراعی آسانتر میکند. این امر با به تأخیر انداختن استقرار علفهای هرز و یا جلوگیری از استقرار علف هرزی که در یک منطقه وجود ندارد، امکانپذیر است. در این روش با رعایت نکات بهداشت زراعی از ورود و استقرار عوامل آلودگی (بذر یا اندامهای تکثیر رویشی) به مزرعه جلوگیری میشود.
در این ارتباط توجه به نکات زیر ضروری است:
- استفاده از بذرهای تمیز، بوجاری شده و فاقد هرگونه آلودگی به علف هرز.
- استفاده از کودهای دامی پوسیده و فاقد آلودگی (توصیه میشود از مصرف کودهای دامی تازه و آلوده به علفهای هرز پرهیز کرده و کودهای دامی از دامداریهای مجاز و صنعتی تهیه گردد).
- کنترل علفهای هرز حاشیه مزارع، مسیر کانالهای آبیاری و همچنین کنترل علفهای هرز در زمانهای آیش (این عمل بایستی بهصورت متوالی و قبل از بذردهی علف هرز انجام شود).
- بازدید از ادوات کشاورزی و تمیز کردن آنها، بهویژه در ادوات اجارهای، قبل از ورود به مزرعه یا باغ.
کنترل مکانیکی علف های هرز
کنترل مکانیکی قدیمیترین و پرطرفدارترین روش کنترل علفهای هرز محسوب میشود و قدمت آن با کشاورزی برابر است. این روش در مدیریت علفهای هرز اهمیت زیادی دارد که باعث از بین بردن اندامهای هوایی و زیرزمینی میگردد.
علفهای هرز بایستی قبل از بذردهی یا قبل از تجدید حیات اندامهای زیرزمینی بهصورت فیزیکی از بین بروند. هدف کنترل مکانیکی، کاهش و تخلیه بانک بذر در خاک، همچنین کاهش ذخایر غذایی بخش قابلتکثیر علفهای هرز چندساله است.
کنترل مکانیکی از طریق شخم، دیسکها، پنجهغازی، هرس، کولتیواتور و روتیواتور با توجه به نوع عملیات و ادوات در زمان آیش و قبل از کاشت و در برخی مواقع در زمان بعد از کاشت میتواند انجام شود. همچنین کاربرد شعلهافکن جهت کنترل علف های هرز در حاشیه مزرعه و مسیرهای آبیاری اهمیت دارد.
خاکورزی اولیه
عملیات خاکورزی اولیه به طور معمول در فصل پاییز انجام میشود و شامل استفاده از ادوات سنگین برای شخم عمیق توسط گاوآهن برگرداندار، قلمی و پنجهغازی، ریپر یا زیرشکن (سابسویلر) است.
در اصل، هدف از اجرای این عملیات، کنترل علفهای هرز و رفع موانع فیزیکی درون خاک برای رشد و نمو گیاه زراعی است، به طوریکه تهویه خاک به خوبی صورت بگیرد.
عملیات خاکورزی برای تهیه بستر کاشت به خصوص در شرایط به تأخیراندازی کاشت برای فراهم ساختن زمینه جوانهزنی بذور علف هرز پیش از عملیات نهایی تهیه بستر میتواند سبب کاهش تراکم جمعیت علفهای هرز یکساله شود.
خاکورزی پس از کاشت به خصوص در مورد گیاهان زراعی یکساله میتواند بخش مهمی از مدیریت تلفیقی علفهای هرز را تشکیل دهد. خاکورزی سطحی پیش از رویش گیاه زراعی و کولتیواتور زنی بین ردیفهای کاشت پس از استقرار گیاهان زراعی ردیفی در کنترل علفهای هرز تأثیرگذار است.
پس از گاورو شدن زمین زراعی، جهت برگرداندن و همچنین زیر خاک بردن بقایای گیاهی میتوان زمین زراعی را تا عمق حدود 25 سانتیمتری با گاوآهن برگرداندار شخم نمود. درصورتی که زمین خشک باشد، ابتدا آن را آبیاری میکنند (پیش آبیاری) تا ضمن شخم بهتر، بذور علفهای هرز در مزرعه تحریک و شروع به جوانه زدن و سبز شدن کنند و با شخم زدن این علفهای هرز از بین بروند.
مهمترین هدف شخم در کشاورزی مدرن، کنترل علف های هرز است که از دو طریق حاصل میشود:
- قطع کردن و زیر خاك کردن اندامها.
- آوردن بذر علفهای هرز به سطح خاك که بعد از جوانهزنی میتوانند توسط شخم ثانویه کنترل شوند.
وجین
وجین سادهترین و قدیمیترین روشی است که انسان توسط آن به کنترل علف های هرز پرداخت. وجین باید قبل از گلدهی علف های هرز انجام گیرد و هر چه علف هرز جوانتر باشد، موثرتر میباشد.
موثرترین و دقیقترین روش کنترل علفهای هرز یکساله و دوساله در کشاورزی فشرده و سطح کم، وجین دستی آنها در بین ردیفهای کاشت و در مرحله قبل از تولید دانه است، ولی در مورد علفهای هرز چند ساله چون قسمتی از اندامهای زیرزمینی در خاک باقی مانده و از آنها پایههای جدید ظاهر میشوند، بایستی عمل وجین در دو یا سه نوبت و به فاصله 15 تا 20 روز از هم تکرار گردد.
چیدن (مور زنی)
مور زنی از تولید دانه علفهای هرز یکساله و چند ساله قد بلند به طور موثری جلوگیری میکند. استفاده از این روش اندوخته غذایی اندامهای تکثیر رویشی علفهای هرز چند ساله را کاهش میدهد و توانایی رقابتی گیاه زراعی را تقویت میکند.
آفتابدهی (سولاریزاسیون) خاک
آفتابدهی از روشهای غیرشیمیایی مبارزه با علفهای هرز میباشد که با بالا بردن درجه حرارت خاك سبب از بین رفتن بذور یا جوانههای علف هرز میشود.
در عملیات آفتابدهی خاك از انرژی خورشید براي از بین بردن بذور علف هرز در لایه سطحی خاک استفاده میشود. در این روش مدیریت، بستر مرطوب بذر حدود شش هفته با لایه پلاستیکی شفافی پوشیده میشود تا بدین ترتیب تشعشع خورشیدی به دام افتاده و دمای خاک بالا رود.
به منظور دستیابی به حرارت کافی آفتابدهی (بالاتر از 65 درجه سانتیگراد)، نیاز به یک دوره طولانی مدت هوای صاف و آفتابی میباشد تا بتواند بذور علفهای هرز زیر لایه پلاستیکی را از بین ببرد.
سوزاندن
روش سوزاندن معمولاً در مورد علفهای هرز زمینهای آیش و یا حاشیه مزارع استفاده میگردد. علاوه بر گیاهانی که بر اثر آتش میسوزند، گرمای زیاد باعث کشته شدن بذر علف های هرز، حشرات و قارچها نیز میشود. این عمل به وسیله شعلهافکن و یا توسط آب گرم (50 درجه سانتیگراد) انجام میشود.
سوزاندن علفهای هرز اطراف مزارع، بستر نهرها، اراضی بدون استفاده و کنار جادهها روش مؤثری در مبارزه با علفهای هرز به شمار میآید.
کنترل زراعي
کنترل زراعی آسانترین و ارزانترین روش مدیریت علف های هرز محسوب میشود. در کنترل زراعی علف های هرز از مدیریت زراعی و رقابت استفاده میشود. در این روش با رعایت اصول زراعی میتوان ضمن تقویت بنیه گیاه زراعی، مقدار خسارت علف های هرز را کاهش داد.
رعایت اصول زراعی از قبیل کاربرد ارقام مناسب و گواهی شده با کیفیت مطلوب (از نظر قوه نامیه، سرعت جوانهزنی و وزن هزار دانه)، تاریخ کشت مناسب، عمق مناسب کاشت، استفاده از سیستم آبیاری قطرهای، رعایت تراکم، استفاده از کشتهای پوششی و خفه کننده، کشت مخلوط گیاهان، مالچینگ، آبیاری قبل از کشت، کوددهی اصولی، آیش زمینهای زراعی، تناوب زراعی و ..... میتواند توان رقابتی گیاه زراعی در مقابل علف هرز را افزایش دهد.
مهمترین روشهای کنترل زراعی عبارتند از:
رعایت تناوب زراعی
وقتی که عملیات زراعی مشابهی طی سالیان متمادی در مزرعهای اجرا شود، علف های هرز وابسته به آن زراعت تمایل زیادی به تکثیر خود نشان میدهند و با گیاهان زراعی با موفقیت رقابت مینمایند.
اگر کنترل علف های هرز مدنظر باشد باید آن دسته از گیاهان زراعی را در تناوب زراعی منظور نمود که عادت رشد و نموی آنها کاملاً با گیاه زراعی قبلی متفاوت باشد. تناوب زراعی سبب میشود که علفکشهای مصرفی نیز تغییر داده شوند.
رعایت تناوب زراعی و خودداری از کشت یک نوع محصول به صورت مداوم میتواند در کنترل و کاهش جمعیت علفهای هرز مؤثر باشد. بر اثر تناوب، سیکل زندگی علفهای هرز به هم خورده و برای جلوگیری از افزایش علف های هرزی که با گیاه زراعی معینی تطابق یافتهاند، موثر است.
کشاورزانی که با محدویت زمین مرغوب و با کیفیت مواجه هستند، اقدام به کشت متوالی یک گیاه در یک مزرعه در طی چندین سال میکنند که این کار علاوه بر افزایش رشد علفهای هرز مربوط به آن گیاه، به دلیل خاصیت آللوپاتی مضر بوده و باعث کاهش عملکرد میشود.
استفاده از گیاهان زراعی سرکوبکننده علف هرز میتواند رشد علف های هرز را بعد از برداشت غلات، به وسیله برتری در رقابت بر سر نور، عناصر غذایی و منابع آب متوقف کند.
وارد کردن گیاهان زراعی پوششی در تناوب زراعی در زمانهایی که قرار بوده زمین به صورت نکاشت باقی بماند، میتواند ضمن فرونشانی توسعه علفهای هرز، سبب حفظ حاصلخیزی و جلوگیری از فرسایش خاک شود. توانایی دگرآسیبی نیز ممکن است در کاهش توسعه علف های هرز مؤثر باشد، اما اثر اصلی کشتهای پوششی از طریق فرونشانی علف های هرز بر اثر رقابت برای عوامل رشد متظاهر میشود.
کشتهای پوششی و خفه کننده
در استفاده از کشتهای پوششی برای مدیریت علف های هرز، هدف جایگزینی جمعیت غیرقابل مدیریت علف هرز با کشت پوششی قابل مدیریت است که این امر از طریق اشغال جایگاههای اکولوژیک در دسترس برای علفهای هرز محقق میشود.
کشت های پوششی خارج از فصل و کشت های خفه کننده (کشت پوششی که طی بخشی یا تمامی فصل زراعی حضور دارد) دو نوع اصلی کشت های پوششی هستند که برای مدیریت علف های هرز مورد استفاده قرار میگیرند.
در استفاده از کشتهای پوششی خارج از فصل هدف تولید بقایای گیاهی کافی یا مواد شیمیایی آللوپاتیک برای ایجاد محیطی نامطلوب برای جوانهزنی بذور و استقرار علف های هرز است. در استفاده از کشت خفه کننده هدف جایگزینی با علف های هرز از طریق رقابت برای منابع است.
کشت مخلوط
استفاده از کشت مخلوط یکی از روش های غیرشیمیایی در مدیریت علف های هرز میباشد.
مالچینگ (پوشاندن)
یکی از عوامل موثر در رشد و نمو علف های هرز نیاز به نور است. هدف از این روش ممانعت از رسیدن نور به گیاه و جلوگیری از جوانه زنی دانهها، فتوسنتز و رشد علف های هرز و در نتیجه کاهش قدرت رقابت آنها است.
آبیاری قبل از شخم (ماخار)
هدف از این آبیاری، ایجاد شرایط فیزیکی مناسب خاک برای عملیات شخم زدن زمین است، اما در اثر آن بسیاری از علف های هرز نیز از بین میروند. در این روش بستر را چند هفته پیش از کاشت آبیاری کرده و با سپری شدن زمان لازم، علفهای هرز سبز شده و سپس با عملیات تهیه بستر از بین میروند. این آبیاری باید بین 30 تا 45 روز قبل از کشت صورت بگیرد.
آبیاری قبل از شخم از جمله روش های بسیار کارآمد و مؤثر در کنترل و کاهش آلودگی علف های هرز است. اگر آلودگی به علف های هرز زیاد باشد، معمولاً با دو بار ماخارکردن میتوان مقدار آلودگی اولیه را به میزان زیادی کاهش داد. ماخار در تخلیه بانک بذر علف های هرز بسیار سودمند است، ضمن اینکه فشار رقابت در مراحل اولیه رشد گیاه را کاهش میدهد.
استفاده از بذور گواهی شده و ارقام مناسب
زمان بندی سبز شدن، رشد و رسیدگی گیاه زراعی، تأثیر مهمی در رقابت با علف هرز دارد. استفاده از ارقام سریع الرشد و مناسب هر منطقه یکی از راه های مؤثر برای کنترل علف های هرز است. بذور گواهی شده طی فرایند بوجاری تا حدود بسیار زیادی عاری از بذر علف های هرز میباشند.
عمق کاشت مناسب بذر
عدم رعایت عمق کاشت مناسب موجب بدسبزی و کاهش قدرت رقابت گیاه زراعی به دلیل کندی سرعت رشد گیاه در زمان روئیدن علف های هرز میگردد.
تاریخ کاشت
زمان بندی رویش از جمله عوامل مهم تأثیرگذار بر توانایی رقابت است. تاریخ کاشت زمانی بر کاهش جمعیت علف های هرز مؤثر خواهد بود که در تلفیق با سایر روش های زراعی و شیمیایی اعمال شود.
تأخیر در تاریخ کاشت در بهار میتواند باعث کنترل خیلی از علف های هرز شود. کشت تأخیری اجازه میدهد که تعداد بیشتری از علف های هرز در بهار سبز شده و لذا میتوان با روش های کنترل مکانیکی قبل از کشت به از بین بردن آنها و در نتیجه کاهش جمعیت و بانک بذر علف های هرز در خاک کمک نمود، البته تاخیر در کاشت باید به حدی باشد که اثر منفی بر عملکرد گیاه زراعی نداشته باشد.
در صورتی که نیازمندیهای جوانه زنی گیاه زراعی و علف های هرز به اندازه کافی متفاوت باشد، میتوان تاریخ کاشت را به نفع گیاه زراعی انتخاب کرد. کاشت زودهنگام گیاهان زراعی بهاره ممکن است سبب برتری رقابتی نسبت به گونههای علف هرزی شود که به دماهای بالاتری برای جوانهزنی نیاز دارند. از سوی دیگر از کاشت تأخیری میتوان برای مدیریت علف های هرز با جوانه زنی زودهنگام بهره گرفت. نشاءکاری از جمله راه های ایجاد اختلاف اندازه اولیه مورد نظر بین گیاه زراعی و علفهای هرز است.
رعایت تراکم کاشت مناسب
تراکم مناسب بوتهها در واحد سطح سبب غلبه محصول بر علف های هرز میشود. اگر تراکم کشت طبق توصیه های زراعی صورت بگیرد، در بسیاری از موارد به دلیل رشد سریع گیاه زراعی و ایجاد پوشش سبز به خصوص در مراحل اولیه رشد و سایه اندازی روی علف های هرز میتواند در کنترل علف های هرز موفقیت آمیز باشد.
میزان بذر مناسب عموماً به نوع خاک، تاریخ کاشت، روش کاشت، اقلیم و خصوصیات رقم متفاوت است. با رعایت فاصله کاشت مناسب و تراکم مناسب میتوان از استقرار علف های هرز جلوگیری کرد.
سیستم های آبیاری تحت فشار
استفاده از آبیاری قطرهای نسبت به روش غرقابی در کاهش جمعیت علف های هرز بسیار مؤثر است. در سیستم های آبیاری تحت فشار مانند آبیاری قطرهای علاوه بر صرفهجویی در مصرف آب، تراکم خیلی پایینی از علف های هرز را خواهیم داشت.
کوددهی
توصیه کودی برای هر مزرعه پس از تجزیه خاک و تعیین عناصر غذایی موجود در خاک و میزان قابلیت دسترسی به آنها، توسط آزمایشگاه خاک مشخص میشود. رقابت علف های هرز و گیاه زراعی برای کسب منابع مشترک و محدود، به ویژه عناصر غذایی که به صورت کودهای آلی و شیمیایی جهت تغذیه گیاه به کار میرود، نقش مهمی در بهبود توان رقابت گیاه زراعی و کنترل علف هرز دارد.
نتایج تحقیقات مختلف نشان از تأثیر مثبت شیوههای مدیریت تغذیه گیاه زراعی بر بهبود کنترل علف های هرز دارند. روش کاربرد کود علاوه بر تغییر نتیجه تداخل علف هرز و محصول زراعی، بر تغییر تراکم، فراوانی و غالبیت گونههای علف های هرز مؤثر است. جایگذاری و زمانبندی مناسب کاربرد کودهای شیمیایی در بهرهگیری مناسب گیاهان زراعی و به حداقل رسانی دسترسی علف های هرز به مواد غذایی مؤثر است.
کاربرد نواری کودها میتواند برای بهبود توانایی رقابت کنندگی گیاه زراعی مورد استفاده قرار گیرد. در این مورد به جای مزیت زمانی، گیاه زراعی از ایجاد برتری مکانی از نظر دسترسی به منابع بهره میجوید.
آیش گذاشتن زمین و کنترل علف های هرز در زمان آیش
یکی از مهمترین و مؤثرترین روشهای کاهش علفهای هرز در مزرعه استفاده از آیش یا رهاسازی زمین زراعی میباشد (عدم کاشت در مزرعه). بسته به محدودیتها در زمین زراعی، برخی کشاورزان آیش را در یک فصل زراعی و برخی برای یک سال و برخی برای دو و یا چند سال انجام میدهند.
استفاده از علفکشها برای کنترل علف های هرز
کنترل شیمیایی علف های هرز با استفاده از علفکش های پیش از کاشت، پیش رویشی یا پس رویشی انجام میگیرد. در انتخاب علفکشهای پیش کاشتی میبایست به عواملی نظیر گونههای علف هرز شایع در سطح مزرعه، بافت خاک، میزان مواد آلی خاک، اسیدیته خاک (pH) و تناوب زراعی توجه نمود.
کارایی علفکشها تحت تأثیر شرایط فصلی تغییر مییابد، از اینرو نتیجه حاصل از کاربرد علفکشها در سالهای مختلف یکسان نیست. علفکشهای پیش از کاشت ترکیباتی هستند که قبل از کاشت گیاه اصلی با خاک ترکیب میشوند.
اختلاط بعضی از این علفکشها برای جلوگیری از تبخیر مواد فرّار (برای مثال EPTC) یا غلبه بر تخریب نوری علفکشهایی که در سطح خاک باقی میمانند (مانند تری فلورالین) ضروری است.
علفکشهای پیش از کاشت
این علفکشها برای به تعویق انداختن جوانهزدن بذور علف هرز تا زمان رشد کافی گیاه اصلی به خاک زده میشوند. این سموم موجب خواب مصنوعی و تأخیر در جوانهزدن بذور میشوند. در این حالت علفکش را قبل از بذرپاشی یا نشاءکاری مصرف مینمایند.
این علفکشها را پیش از بذرپاشی توسط وسایلی مثل دیسک با خاک مخلوط کرده و بلافاصله اقدام به کاشت میکنند. مثل علفکش EPTC در ذرت، تریفلورالین در پنبه، کلزا و سویا. این علفکشها نباید روی جوانهزدن محصول اثر سوء داشته باشند. پارهای از علفکشها که پیش از کاشت مصرف میشوند، نیاز چندانی به اختلاط با خاک ندارند و وجود رطوبت برای تاثیر آنها کافی است، مانند متریبوزین و آلاکلر.
مزایای استفاده از علفکشهای پیش از کاشت
- با کنترل زودهنگام علفهای هرز، رقابتی بین علف های هرز و محصول وجود نخواهد داشت.
- در آب وهوای مرطوب که عمل کاشت یا محلول پاشی با تأخیر صورت میگیرد، کاربرد این نوع علفکش سبب کنترل علفهای هرز میشود.
- حتی در صورتی که باران هم نبارد، علفکش در اختیار ناحیه جوانهزنی دانه علف هرز قرار میگیرد.
- علفکشهای پیش از کاشت در کنترل علفهای هرز چندساله نسبت به علفکشهای پیشرویشی مؤثرترند.
معایب علفکشهای پیش از کاشت
- عمل اختلاط علفکشها با خاک سبب افزایش هزینه و مصرف سوخت میشود.
- با اختلاط علفکشها با خاک تراکم خاک افزایش مییابد.
- اختلاط بیش از حد علفکشها به کاهش کنترل علفهای هرز منجر میشود.
- ممکن است به دلیل اختلاط علفکش با خاک عملیات کاشت گیاه آهسته انجام پذیرد.
علفکشهای پیش رویشی
ترکیباتی هستند که پس از کاشت گیاه اصلی و قبل از جوانهزنی و سبز شدن گیاه زراعی به خاک اضافه میشوند و مانع از جوانهزنی بذور علف هرز میگردند. این سموم، اشکالی در روند رشد بذور گیاه اصلی به وجود نمیآورند. از علفکشهای پیش رویشی میتوان آلاکلر در ذرت، متریبوزین در سیب زمینی و کلریدازون در چغندر قند را نام برد.
مزایای علفکشهای پیش رویشی
- به دلیل کنترل زودهنگام علف های هرز، رقابتی بین علف هرز و محصول وجود نخواهد داشت.
- در آب و هوای مرطوب که کشت یا محلول پاشی با تأخیر صورت میگیرد، به دلیل استفاده از علفکش پیش رویشی، علف های هرز رشد نخواهند کرد.
- عملیات کاشت و استفاده از علفکش میتواند به صورت همزمان انجام گیرد.
معایب علفکشهای پیش رویشی
- معمولاً علفکشهای پیش رویشی در خاکهای خشک بی تأثیرند. اگر خاک چند روز خشک بماند، بعضی از علفکشهای پیش رویشی بیتأثیر میشوند و برخی دیگر 10 تا 14 روز پس از آب و هوای خشک، علف های هرز را کنترل میکنند.
- ممکن است بارندگی شدید در خاکهای شنی، علفکشها را به زیر محصول جوانهزده هدایت کند و موجب آسیب شود.
- معمولاً علف های هرز چندساله با مصرف علفکشهای پیش رویشی کنترل نمیشوند.
علفکشهای پس رویشی
علفكشهای پس رویشی پس از سبز شدن محصول اصلی به کار برده میشوند و دارای خاصیت انتخابی هستند و اگر زمان و مقدار مصرف علفکش رعایت گردد هیچگونه آسیبی به گیاه زراعی وارد نمیکنند. علفکشهای پس رویشی برای كنترل علفهای هرز پهن برگ یا باریک برگ یا برای کنترل هر دوی آنها به کار برده میشوند.
منابع
- معصومه دهقان بنادکی. 1397. مدیریت علف های هرز مزارع گندم. انتشارات موسسه آموزش عالی علمی کاربردی و مهارتی جهاد کشاورزی.
- ابراهیم ممنوعی. 1390. مدیریت کنترل علف های هرز پیاز. سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان، مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی.
- حسن كريم مجني، نعمت اله اعتمادي، سعيد شهبازی. 1391. شناسايی و مديريت علف های هرز در فضای سبز. سازمان شهرداریها و دهياریهای كشور، پژوهشكده مديريت شهری و روستايی، استانداری قزوين، معاونت امور عمرانی، دفتر امور شهری و شوراها، مجری استانداری قزوين.
- ابراهیم ممنوعی، احمد آئین. 1398. مدیریت علف های هرز کنجد در جنوب کرمان. نشر آموزش کشاوزی.
- محسن عمرانی. 1398. روشهای پیشگیری از رشد علف های هرز در مزارع کلزا. سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران، بروشور.
- محمد متولی. روش های مبارزه با علفهای هرز گندم. سازمان جهاد کشاورزی استان یزد، بروشور.
- پریسا زرگریپور. 1397. کاربرد صحیح و ایمن علفکشها (ویژه احیای دریاچه ارومیه). ترجمه، نشر آموزش کشاورزی.
- آژنگ جاهدی ترک. 1399. دستورالعمل فنی مدیریت گام به گام علفهای هرز در زراعت سیب زمینی. موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور.
- سيد حسين ناظر كاخكی. 1400. نشريه فنی مديريت علفهای هرز مزارع لوبيا. موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور.
- م، ر. موسوی. 1390. کنترل علفهای هرز اصول و روشها. انتشارات مرز دانش.
- محمد بازوبندی. 1396. مدیریت تلفیقی علف های هرز زعفران. موسسه گیاهپزشکی کشور.
- سیدکریم موسوی، اسکندر زند و رضا قربانی. 1399. مدیریت تلفیقی علفهای هرز، با رویکرد ضرورت تغيير نگرش به علفهای هرز در بوم نظام های زراعی. نشر آموزش کشاورزی.