آشنایی با انواع بیماریها و آفات بادام

بادام درختی (Prunus dulcis)

بادام کاربردهای مختلفی در صنایع تبدیلی، شیرینی‌سازی، روغن‌کشی و لوازم آرایشی دارد و به صورت تازه‌خوری (چغاله) و یا آجيلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین بادام یک محصول صادراتی است و اهمیت اقتصادی و ارزش غذایی بالایی دارد.

به همین دلیل مسائل مختلف در زمینه افزایش کمی و کیفی محصول آن باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از عوامل کاهش محصول بادام آفات و حشرات مختلفی هستند که اگر به درستی شناخته و مدیریت نشوند، خسارت قابل توجهی را به تولید محصول بادام وارد خواهند کرد.

از مهمترین درختان میوه در ایران است و ارزش اقتصادی بالایی دارد. بیماری‌های گیاهی از عوامل اصلی کاهش عملکرد و خسارت اقتصادی در باغ‌های بادام هستند. بنابراین شناخت، مدیریت و مبارزه با این عوامل نقش اساسی در افزایش تولید این محصول با ارزش دارد. در این مقاله از آریس شما را با انواع بیماریها و آفات بادام آشنا خواهیم کرد.

برخی از مهمترین آفات بادام

1- زنبور مغز خوار بادام (Eurytma amygdale)

در اثر تغذیه این آفت مقداری از میوه‌ها می‌ریزد که گاهی درصد ریزش میوه به ۵۰ درصد هم می‌رسد و مقداری از میوه‌ها نیز که در مراحل بعدی آلوده می‌شوند روی درخت خشک شده و حتی پس از برداشت محصول همچنان روی درخت باقی می‌ماند.

کنترل:

1. مبارزه مکانیکی: جمع آوری و مدفون کردن بادام‌های آلوده از روی درخت و سطح زمین در پاییز و زمستان به صورت گروهی.
2. کشت ارقام مقاوم و حذف ارقام حساس در مناطق با آلودگی وسیع.

2- شته سبز (Brachycaudus amygdalinus)

این شته با تغذیه از پشت برگ و شاخه‌های جوان باعث پیچیدگی برگ بادام می‌شود.

کنترل:

به محض ریزش گلبرگ‌ها که در این موقع هنوز اغلب برگ‌ها پیچیده نشده‌اند، با استفاده از سم مالاتیون 60 درصد به نسبت دو در هزار درختان باید سمپاشی شوند. چنانچه سمپاشی درختان با تاخیر انجام شود و پیچیدگی در برگ‌ها ایجاد شده باشد باید از سموم نفوذی مانند دیازینون به نسبت یک در هزار و یا سموم سیتمیک مانند متاسیتوکس به نسبت یک در هزار و پریمور به نسبت 0/7 – 0/5 در هزار استفاده شود.

3- شته آردی درختان بادام (Hyalopterus amygdale)

در ماه‌های تابستان می‌توان این شته‌ها را روی برگ‌های انواع نی که میزبان ثانوی هستند مشاهده کرد. این برگ‌ها در سطح بالایی دارای لکه‌های خشکیده (نکروزه سیاهرنگ) با هاله زردرنگ می‌باشند. معمولا برگ گیاهان میزبان خود را نمی‌پیچاند ولی در سرشاخه‌های جوان پیچیدگی ایجاد می‌کنند. این شته‌ها اغلب عسلک ترشح نمی‌کنند و توده‌های وسیع و مجتمع آنها را در زیر برگ‌ها می‌توان مشاهده کرد.

کنترل:

کنترل این آفت مشابه مبارزه با شته سبز بادام است.

4- شته سبز هلو در درختان بادام (Myzus persicae)

در اثر تغذيه شته‌ها برگ‌های جوان شیره گیاهی خود را از دست داده و باعث پیچش برگ‌ها می‌شوند و نهایتاً درختان بادام از رشد باز می‌ماند. با توجه به این که طول دوره زندگی این شته کوتاه و تولید مثل آن زیاد است، خسارت قابل توجهی به درختان وارد می‌شود. این شته باعث انتشار بیماری‌های ویروسی نیز می‌گردد.

کنترل:

مشابه مبارزه با شته سبز بادام است.

5- شته خالدار هلو در درختان بادام (Pterochlorus persica)

این شته به صورت گروهی روی قسمت‌هایی از تنه و سرشاخه دیده می‌شود و با تغذیه از شیره گیاهی و تضعیف درختان باعث جلب آفات ثانویه از جمله حشرات پوستخوار و چوبخوار به سمت درختان ضعیف می‌گردد.

کنترل:

مشابه مبارزه با شته سبز بادام

6- سیردار سفید آسیایی درختان بادام (Techaspis asiatica)

سپردار سفید ابتدا روی سر شاخه‌های فرعی و نهایتاً زیر برگ‌ها و میوه در اطراف جوانه‌ها به صورت متراکم خسارت می‌زنند. تراکم شدید این آفت ریزش گلبرگ و میوه و خشکیدن سرشاخه را به همراه دارد و میوه‌های آلوده شکل غیرطبیعی پیدا می‌کند.

کنترل:

1. سمپاشی زمستانه: با توجه به این که استفاده از سموم موجب از بین رفتن دسته جمعی پارازیت‌ها و شکارگرها شده، لذا به منظور کاهش مصرف سموم و حفظ حشرات مفید در زمان متورم شدن جوانه‌ها و قبل از شکوفایی گل استفاده از روغن ولک به نسبت ۳ درصد تا حدود ۹۰ درصد آفت را کنترل می‌نماید.
2. سمپاشی بهاره: مبارزه شیمیایی همزمان با خروج ۵۷ درصد پوره‌های نسل اول در بهار، این زمان تقریبا برای نسل اول اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد و برای نسل دوم اواخر مرداد می‌باشد و بایستی توسط شبکه‌های مراقبت و پیش آگاهی تعیین و اعلام گردد. و با استفاده از سموم فسفره نظیر دیازینون ۶۰ درصد به نسبت یک در هزار و دورسبان به نسبت ۱ تا 1/5 در هزار توصیه می‌گردد و همچنین اضافه نمودن روغن ولک به نسبت 0/5 در هزار به هر یک از سموم توصیه شده اثرات این آفت‌کش‌ها را افزایش می‌دهد.

7- شپشک نخودی درختان بادام (Eulccanium coryli)

این آفت با مکیدن شیره نباتی باعث ضعف درختان میزبان شده و بر خلاف سایر شپشک‌ها به میوه خسارت نمی‌زند، بلکه خسارت آن به برگ‌ها و شاخه‌ها می‌باشد. با ترشح عسلک باعث تجمع گرد و خاک در سطح تنه، سرشاخه، برگ‌ها و احياناً تولید دوده (فوماژن) می‌گردد و در نتیجه باعث رکود فعالیت‌های فیزیولوژیک درخت به خصوص کربنگیری و تنفس می‌گردد.

کنترل:

توجه به اهمیت کنترل طبیعی این آفت توسط چند نوع زنبور پارازیت، مبارزه در مناطقی که درصد پارازیتیسم بالاست توصیه نمی‌شود. سوراخ خروجی زنبور پارازیت روی سپر شپشک به سهولت قابل رویت است. از طرف دیگر چون خروج حشرات کامل زنبورهای پارازیت از سپرها اغلب با ظهور پوره‌ها همراه است، سمپاشی توصیه نمی‌شود.

در صورت لزوم مبارزه شیمیایی می‌توان از سمومی مثل دورسبان به نسبت ۱ تا 1/5 در هزار و یا دیازینون ۶۰ درصد به نسبت یک در هزار بر علیه پوره‌های جوان در نیمه اول خرداد استفاده نمود. تعیین زمان دقیق و مناسب مبارزه توسط شبکه‌های مراقبت و پیش آگاهی صورت می‌گیرد.

8- پوست خوار مدیترانه‌ای درختان میوه (Ruguloscolytus mediterraneus)

علائم بیماری شامل ضعف عمومی درختان، خشک شدن سریع شاخه‌ها و نهایتا مرگ درختان، عدم جریان شیره گیاهی در قسمت‌های هوایی و کوچک ماندن میوه‌ها و ایجاد سوراخ‌های ریز و دایره‌ای شکل در سطح شاخه‌ها و تنه و ایجاد شبکه‌ای از کانال‌های طولی و عرضی متقاطع در زیر پوست و سطح چوب است.

کنترل:

1. تقویت درختان از طریق آبیاری منظم.
2. استفاده از کودهای شیمیایی مناسب.
3. هرس شاخه‌های خشک و آلوده و سوزاندن آنها.

9- سوسک پوستخوار درختان بادام (Ruguloscolyptus amygdale)

این آفت جزو آفات ثانویه است و درختان بادامی را که به نوعی ضعیف شده‌اند مورد حمله قرار می‌دهند. دارای رژیم چوبخواری بوده و لارو و حشره کامل از ناحیه زیر پوست درختان بادام تغذیه می‌نماید. تعداد دالان‌های لاروی از ۵۰ عدد تجاوز نمی‌یابد.

کنترل:

مشابه مبارزه با پوستخوار مدیترانه‌ای درختان میوه.

10- کرم طوقه و ریشه درختان بادام (Capnodis carbonaria)

در ناحیه طوقه و یا ریشه اصلی لاروهای سفید رنگ و خمیده که شبیه نعل اسب می‌باشند، تجمع نموده و از قسمت‌های چوب و آوندهای آبکش تغذیه می‌نمایند و توده‌ای از فضولات  قهوه‌ای رنگ آفت در آن نواحی مشاهده می‌شود. قسمت‌های آفت‌زده به حالت پوسیده درآمده و با مختصر فشاری شکسته می‌شود. حشرات کامل نیز از برگ پوست شاخه‌های جوان درختان بادام تغذیه می‌کنند.

کنترل:

1. عملیات به زراعی از قبیل تقویت و آبیاری مرتب درخت بهترین راه مبارزه است.
2. مبارزه شیمیایی علیه این آفت با توجه به این که لاروها در زیر خاک و در داخل تنه و ریشه اصلی زندگی می‌کنند، بسیار مشکل است.

11- سوسک شاخک بلند رزاسه درختان بادام (Ospheranteria coeulescen)

لاروها در داخل سرشاخه‌ها شروع به تغذیه می‌کنند و باعث قطع آوندها شده که منجر به اختلال در جریان شیره نباتی می‌شود و نهایتا برگ‌ها و میوه‌ها پلاسیده می‌شوند. همچنین بر اثر وزش باد شاخه‌های آلوده شکسته و همین ضایعات بر روی تنه‌های 2-3 ساله موجب شکسته شدن و یا خشک شدن آنها می‌گردد.

کنترل:

1. تنظیم دور آبیاری با توجه به نیاز گیاه و جلوگیری از تنش آبی درختان بادام.
2. تقویت درختان با استفاده از کودهای فسفره همراه با کود حیوانی در نیمه اول آذرماه.
3. استفاده از گیاهان تله که دارای گل سفید رنگ بوده و زمان گلدهی آنها مصادف با زمان خروج حشرات بالغ در طبیعت باشند، جهت جلب حشرات کامل و جمع‌آوری آنها.
4. هرس سرشاخه ها و شاخه‌های آلوده و سوزاندن آنها.

12- کرم سفید ریشه درختان بادام (Polyphylla spp.)

خسارت اصلی کرم سفید ریشه مربوط به مرحله لاروی است که در طول ۳-۲ سال در زیر خاک از ریشه‌های گیاه میزبان تغذیه می‌کند و با جویدن ریشه‌های فرعی و پوست ریشه‌های اصلی موجب زرد شدن و خشکیدن کامل گیاه میزبان می‌گردد.

کنترل:

1. شخم‌زدن پای درختان در بهار و تابستان که لاروها در سطح بالایی خاک فعالیت دارند به منظور از بین بردن آنها.
2. جمع‌آوری حشرات کامل (به دو صورت اول: تکان دادن درختان در صبح زود، زیرا حشرات کامل شب‌ها روی درختان به استراحت می‌پردازند. دوم: جمع‌آوری حشرات با کمک تله‌های نوری).
3. مبارزه شیمیایی در سه سال متوالی و هر سال 25-30 روز بعد از ظهور حشرات کامل با استفاده از سمومی نظیر گرانول دیازینون ۱۰ درصد به مقدار ۲۰ کیلوگرم و یا دورسبان گرانول ۵۰ درصد به مقدار ۲۰ کیلوگرم در هکتار و یا دیازینون مایع به صورت محلول ۲ در هزار در پای درخت.

13- سرشاخه خوار هلو درختان بادام (Anarsia lineatella)

در مراحل اولیه رشد، لاروها وارد سرشاخه شده و موجب خشک شدن آنها و ایجاد سرشاخه‌های فرعی می‌گردد و در مراحل بعدی وارد میوه شده و موجب از بین رفتن آن‌ها می‌گردد.

کنترل:

1. هرس بهاره درختان قبل از کامل شدن دوران تغذیه لاروها.
2. مبارزه شیمیایی که شامل:

الف) محلول پاشی پیش بهاره با روغن ولک به نسبت 2 تا 2/5 درصد.

ب) سمپاشی اول پس از ریختن گلبرگ‌ها با استفاده از دیازینون به نسبت یک در هزار.

ج) سمپاشی دوم همزمان با ظهور لاورهای نسل بهاره و قبل از نفوذ آنها به داخل میوه که مصادف با اوایل تیرماه می‌باشد (زمان دقیق مبارزه توسط شبکه‌های مراقبت و پیش آگاهی تعیین می‌گردد).

14- پروانه پوستخوار درختان میوه (Enarnaonia formosana)

مشخص‌ترین نشانه این آفت وجود شیرابه‌های سفید رنگی است که از پوست تنه درختان خارج می‌شود و این بر اثر تغذیه لاروها از زیر پوست و ناحیه کامبیوم می‌باشد. سوراخ‌های تغذیه‌ای توسط فضولات حشره مسدود می‌گردد.

کنترل:

در صورت بالا بودن جمعیت آفت پس از تفریخ تخم‌ها و ظهور لاروهای جوان و قبل از آن که لاروها داخل پوست درخت شوند با استفاده از سموم فسفره مانند دیازینون ۶۰ درصد به نسبت یک در هزار درختان باید سمپاشی شوند.

15- کنه عمومی یا کنه تار عنکبوتی درختان بادام (Tetranychus articae)

کنه‌های ماده در زیر برگ‌ها تارهای بسیار نازکی ایجاد می‌کنند. بر اثر تغذیه، برگ‌های درختان آلوده گَرد آلود و حالت تار عنکبوتی می‌گیرند. در صورت خسارت شدید برگ درختان ریزش می‌کند، میوه‌ها کوچک و نهایتا موجب ضعف درختان در سال‌های بعد می‌گردند.

کنترل:

1. کاهش گَرد و خاک اطراف باغ و آبیاری منظم.
2. سمپاشی علف‌های هرز باغ‌ها که می‌تواند میزبان کنه‌ها باشند.
3. سمپاشی با سموم کنه‌کش مناسب مانند سیترازون به نسبت یک در هزار، اومایت به نسبت یک در هزار و نئورون به نسبت ۲ در هزار.

مهمترین بیماریهای بادام

الف- بیماری‌های باکتریایی بادام

1- شانکر باکتریایی یا گموز (Bacterial canker)

عامل بیماری: Pseudomonas syringae pv. syringae, Pseudomonas syringae pv. morosrunorum, Pseudomonas viridiflava

‌‌زیست‌شناسی:

باکتری‌های عامل بیماری زمستان را در جوانه‌ها و شانکرهای باقیمانده از سال قبل سپری می‌کنند. این باکتری‌ها به صورت اپیفیت (رست روی) در سطح گیاهان وجود دارند. با مساعد شدن شرایط (بارندگی، جراحات سطحی و زخم در اندام‌های گیاه) و افزایش جمعیت باکتری، امکان ورود باکتری به بافت و ایجاد بیماری فراهم می‌شود. بارندگی بهاره برای گسترش بیماری ضروری است. این باکتری‌ها از گونه‌های مولد هسته یخ در گیاهان هستند و جمعیت آنها در اوایل فصل رویشی همزمان با گلدهی و تشکیل میوه‌های جوان افزایش می‌یابد و با گرم شدن محیط کم می‌شود.

علائم بیماری:

نشانه‌های بیماری در برگ به صورت لکه‌های نکروزه و غربالی است. در لکه‌های غربالی در سطح میوه، مایع لزج در قسمت داخلی میوه بادام مشاهده می‌شود. بافت شاخه و تنه در محل آلودگی تغییر رنگ داده و نسبت به بافت سالم کمی گودتر است. در زیر پوست محل شانکر رگه‌های قهوه‌ای دیده می‌شود. بارندگی بهاره برای گسترش بیماری ضروری است. باکتری‌های ایجادکننده این بیماری، گونه‌های مولد هسته یخ در گیاهان هستند و جمعیت آنها در اوایل فصل رویشی همزمان با گلدهی و تشکیل میوه‌های جوان افزایش می‌یابد. شکستگی شاخه‌ها و جراحات ایجاد شده در اندام‌های هوایی در اثر بارندگی‌های شدید به صورت برف و تگرگ شرایط ورود باکتری به بافت را تسهیل می‌کند.

کنترل:

• استفاده از نهال سالم و عاری از بیماری.
• استفاده از ارقام مقاوم.
• هرس و سوزاندن شاخه‌های آلوده قبل از بارندگی‌ها.
• ضدعفونی محل زخم‌ها و ادوات باغبانی.
• جلوگیری از تنش‌های زنده (مانند نماتد حلقوی) و غیرزنده (مانند خشکی و کمبود عناصر غذایی).
• کنترل شیمیایی (سه زمان سمپاشی برای بیماری شانکر باکتریایی درختان میوه هسته‌دار توصیه می‌شود:

الف- محلول‌پاشی اول در پاییز همزمان با ریزش برگ‌ها، ب- محلول‌پاشی دوم در زمان تورم جوانه‌های گل، ج- محلول‌پاشی سوم بلافاصله پس از ریزش گلبرگ‌ها و تشکیل چغاله).

2- برگ سوختگی یا مرگ طلایی (Leaf scorch or Golden death):

عامل بیماری: Xylella fastidiosa

زیست‌شناسی:

این بیماری در طبیعت با زنجرك‌های سر مخروطی (sharpshooter) و اندامهای رویشی (تکثیری) آلوده منتقل می‌شود. چون دوره کمون بیماری‌های ناشی از X. fastidiosa  نسبتاً طولانی است ممکن است با نهال‌های آلوده بدون علائم ظاهری عامل بیماری به مناطق غیرآلوده منتقل شود.

با خزان درختان آلوده و کاهش پتانسیل فشار ریشه در پاییز با شیره آوندی به سمت ریشه هدایت شده و در آنجا تجمع پیداکرده و زمستان را در بافت‌های ریشه بادام سپری می‌کند.

علائم بیماری:

علائم اولیه بیماری برگ سوختگی درختان بادام از اوایل تیرماه تا اواسط مرداد (بسته به شرایط آب و هوایی سال) ظاهر می‌شود. نوك و حاشیه برگ‌ها تغییر رنگ داده و به صورت سبز خاکستری در می‌آیند. در سال سوم بیماری یک سوم درخت به رنگ زرد دیده می‌شود و در سال چهارم اکثر برگ‌های درخت ریزش یافته است.

کنترل:

• استفاده از ارقام مقاوم.
• بهداشت باغ (حذف مواد گیاهی آلوده).
• کنترل شیمیایی (مانند پنیسیلین، تتراسایکلین).

نکته: تزریق آنتی بیوتیک برای مبارزه شیمیایی باید حداقل در دو سال پی در پی انجام شود. زمان مناسب تزریق تنه‌ای درختان در اردیبهشت و شهریور ماه است.

3- لکه باکتریایی برگ و میوه (Bacterial blotch)

عامل بیماری: Xanthomonas arboricola pv. pruni

علائم بیماری شامل لکه‌های غربالی روی برگ و میوه است. در میوه‌های بادام لکه‌ها همراه ترشح صمغ است. زیست شناسی و مدیریت کنترل این بیماری همانند شانکر باکتریایی است.

4- گال باکتریایی (Bacterial gall)

عامل بیماری: Agrobacterium tumefaciens

زیست‌شناسی:

زمستانگذرانی عامل بیماری درون توده‌های متورم داخل خاك صورت می‌گیرد. این باکتری از طریق زخم‌های ایجاد شده روی ریشه و طوقه وارد گیاه می‌شود. آبیاری غرقابی و ادوات کشاورزی باعث جابجایی عامل بیماری می‌شود. در مناطقی که زمستان‌های خیلی سرد و یخبندان وجود دارد این بیماری بیشتر مشاهده می‌شود.

علائم بیماری:

شامل توده‌های متورم و سفیدرنگ و نرم است که در ناحیه طوقه و ریشه تشکیل می‌شود. این توده‌ها به تدریج بزرگتر شده، تغییر رنگ داده و قهوه‌ای یا تیره می‌شوند. شرایط آب و هوایی مرطوب و محدوده دمای 25 الی 27 درجه سانتیگراد تأثیر زیادی در رشد عامل بیماری دارد.

کنترل:

• استفاده از نهال‌های عاری از بیماری.
• جلوگیری از صدمات مکانیکی و جراحات ناشی از یخبندان.
• فروبردن ریشه نهال‌ها در بردوفیکس 10 در هزار قبل از کاشت.

ب- بیماری‌های قارچی

1- لکه آجری (Almond red leaf blotch)

عامل بیماری: olystigma amygdalinum Cannon sp new (Sacc)

علائم این بیماری به صورت لکه‌های نارنجی مایل به قرمز رنگ است که در سطح برگ ایجاد شده و شایع‌ترین و تهاجمی‌ترین بیماری برگی بادام است. لکه‌های ایجاد شده غالباً روی برگ ایجاد می‌شود ولی ممکن است روی شاخه و میوه‌ها نیز آلودگی ایجاد کنند. درخت مبتلا به بیماری لکه آجری، برگ‌های تازه و گاهی گل‌های خارج از فصل و بی موقع تولید می‌کند.

زیست‌شناسی:

قارچ عامل بیماری لکه آجری برگ بادام زمستان را به صورت آسکوکارپ داخل برگ‌های روی سطح خاك سپری کرده و در اواخر زمستان آسکوسپورهای بالغ تولید می‌شود. اوج خروج آسکوسپورهای قارچ مربوط به زمان ریزش گلبرگ‌ها (ظهور برگ‌ها) تا تشکیل چغاله‌ها است. بیماری لکه آجری برگ بادام یک بیماری تک چرخه‌ای است و تکمیل چرخه زندگی بیمارگر یک سال طول می‌کشد.

کنترل:

• استفاده از ارقام مقاوم.
• از بین‌ بردن بقایای آلوده از فصل زراعی گذشته در کنترل بیماری نقش مهمی دارد.
• قارچ‌کش‌ها(مانند بردو، کاپتان و مانکوزب) نیز قبل از بروز و یا شیوع علائم برگی کمک بزرگی به مدیریت بیماری می‌کنند. بهترین زمان سم‌پاشی علیه این بیماری 4-2 هفته پس از ریزش گلبرگ‌ها است.

2- پژمردگی ورتیسیلیومی (Verticillium Wilt)

عامل بیماری:  Verticillium‌ dahlia

زیست‌شناسی:

این بیمارگر از زخم‌های ریشه و طوقه وارد گیاه شده و با حرکت درون آوندهای چوبی به اندام‌های هوایی می‌رسد. قارچ اغلب در آوندهای چوبی سال جاری باقیمانده و علاوه بر حرکت در جهت عمودی به طور شعاعی نیز گسترش می‌یابد. بیمارگر در خاك به صورت رشته‌های میسیلیومی در بقایای گیاهی یا به صورت میکرواسکلروت پایدار می‌ماند. انتشار قارچ از طریق جریان آب، خاك آلوده، بقایای گیاهی، نهال آلوده و باد است.

علائم بیماری:

به صورت خشکیدگی سرشاخه‌ها، ضعف و زوال تدریجی، زردی یا سبز خشک شدن و ریزش برگ‌ها مشاهده می‌شود. شانکرهای کشیده‌ای در روی ساقه اصلی در اطراف شاخه آلوده و همچنین به طور جداگانه روی تنه به وجود می‌آید. پوست سطح شانکر ترك خورده و ترشحاتی به رنگ قهوه‌ای تا سیاه از حاشیه لکه‌ها خارج می‌شود.

کنترل:

• استفاده از ارقام مقاوم.
• استفاده از نهال سالم و گواهی شده.
• جلوگیری از کشت گوجه‌فرنگی، سیب زمینی، بادمجان، فلفل و گیاهان خانواده لگومینوز در باغ‌های درختان میوه هسته‌دار.
• حذف درختان آلوده.
• استفاده از پتاسیم به صورت کود.
• کنترل شیمیایی (محلول‌پاشی در خرداد با پریویکور، فسگارد با نسبت 2/5 در هزار).

3- شانکر سیتوسپورایی یا شانکر دائمی (Perennial canker)

عامل بیماری: Cytospora persoonii, Cytospora leucostoma, Cytospora cincta

زیست‌شناسی:

قارچ عامل بیماری بهصورت ریسه و پیکنید در شاخه‌ها و تنه‌های آلوده زمستانگذرانی می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که ایجاد عفونت از طریق روزنه‌های طبیعی و جوانه‌های سالم امکانپذیر نیست. ورود قارچ از طریق زخم‌هایی است که در اثر آسیب‌های مکانیکی، سرما، گرما، هرس، تگرگ و تغذیه جانوران به وجود می‌آیند، یا آسیب‌هایی که هنگام برداشت محصول در اندام‌های چوبی درخت پیدا می‌شوند و یا ترك، شکاف یا بافت مردگی ناشی از یخبندان و یا تابش اشعه خورشید (آفتاب سوختگی زمستانه) صورت می‌گیرد.

پیکنیدیوسپورهای خارج شده که به صورت فتیله‌های عسلی رنگ می‌باشند و با قطرات باران و وزش باد پراکنده می‌شوند. در شرایط خنک و بارندگی شدید چرخه بیماری در یک سال چندین بار تکرار می‌شود.

علائم بیماری:

روی سرشاخه‌ها، شاخه‌های قطور و تنه درخت دیده می‌شود و روی شاخه‌ها و تنه درخت شانکر ایجاد می‌کند. پوست قسمت‌های آلوده کمی تیره‌تر و فرورفته است و به تدریج اندازه آنها بزرگتر شده و به شانکر تبدیل می‌شود. اطراف شانکرها گاهی صمغ (انگم) ترشح می‌شود. علائم شانکر سیتوسپورایی معمولاً در سمت آفتاب‌گیر درخت دیده می‌شود. این سمت درختان در زمستان دچار آفتاب سوختگی زمستانه می‌شوند و شرایط را برای نفوذ قارچ مساعد می‌کنند.

کنترل:

• جلوگیری از ایجاد آسیب و زخم به تنه و شاخه‌ها.
• تقویت درخت.
• کنترل سایر آفات و بیماری‌ها.
• حذف شاخه‌های آلوده و شانکر و ضدعفونی محل با خمیر مخصوص (محتوی 3 درصد ماده مؤثره تیوفانات متیل یا مخلوط بردو غلیظ).
• پوشاندن یا سفید کردن قسمت رو به آفتاب درخت در اواخر پائیز.
• محلولپاشی درختان با مخلوط بردو 1 تا 2 درصد، در پاییز همزمان با خزان درختان و در بهار پس از ریزش گلبرگ.

4- پوسیدگی فایتوفتورایی (Phytophthora rot)

عامل بیماری: Phytophthora cactorum, Ph. Citrophthora, Ph.cryptogea, Ph. Drechsleri, Ph. Iranica, Ph. nicotianae

زیست‌شناسی:

بروز و شدت پوسیدگی‌های فایتوفتورایی درختان میوه هسته‌دار کاملاً در ارتباط مستقیم با رطوبت خاک است. اگر خاک از آب اشباع باشد، تولید، تخلیه و حرکت زئوسپورهای گونه‌های مختلف فایتوفتورا سریع می‌شود که این فرایند به حساسیت پایه و قدرت تهاجمی قارچ نیز بستگی دارد.

منبع پایداری قارچ در خاك اسپورها و کلامیدوسپورها می‌باشند که می‌توانند برخی از گونه‌های فایتوفتورا را برای چندین سال در خاك زنده نگهدارند. اغلب گونه‌های فایتوفتورا شرایط تاریکی، مرطوب و اسیدی را می‌پسندند، وجود خاك اطراف طوقه این شرایط را برای قارچ مهیا می‌کند.

علائم بیماری:

درختان آلوده زودتر از درختان سالم خزان می‌کنند و سرشاخه‌ها دچار خشکیدگی می‌شوند. تعداد برگ درختان بیمار کم، اندازه آنها کوچک، رنگشان سبز- زرد و میوه آنها کوچک، پُر رنگ و آفتاب سوخته است. شاخساره‌ها و شاخه‌های اصلی به تدریج با پیشرفت بیماری از بالا به پایین می‌خشکند.

علائم اختصاصی این بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه است که قسمتی از تنه تا سطح خاك و بخشی از ریشه علائم پوسیدگی نشان می‌دهد. پوست بافت آلوده طوقه از بین می‌رود و به رنگ قهوه‌ای در می‌آید، گاهی تغییر رنگ تا بافت چوب پیشروی می‌کند. بروز و شدت پوسیدگی‌های فایتوفتورایی درختان میوه هسته‌دار در ارتباط مستقیم با رطوبت خاك است و هرچه رطوبت بیشتر باشد، گسترش بیماری سریع‌تر است.

کنترل:

• استفاده از ارقام مقاوم.
• مدیریت آبیاری (کاهش تعداد دفعات آبیاری و مدت زمان اشباع خاک).
• کاشت درختان بالاتر از کف باغ.
• کشت نهال در عمق مناسب و جلوگیری از تجمع خاك اضافی اطراف تنه درخت.
• کنار زدن خاک اطراف تنه و طوقه و تهویه بیشتر منطقه آلوده باعث کاهش شدت و علائم بیماری می‌شود.
• کنترل شیمیایی (استفاده از قارچ‌کش‌ها در کنترل پوسیدگی‌های طوقه و ریشه ناشی از فایتوفتورا در مقایسه با سایر روش‌ها مشکل‌تر و پرهزینه‌تر است. محلول‌پاشی یا گرنول‌پاشی قارچ‌کش‌های سیستمیک (جذبی) مانند متالاکسیل در خاك و محلول‌پاشی فوزتیل آلومینیم و پریویکور روی برگ درختان تا حدی در جلوگیری از بیماری مؤثر است. استفاده از ترکیب پریویکور به میزان 5 تا 10 میلی‌لیتر (بسته به سایه‌انداز درخت) در خاك (در اوایل پاییز و اواسط بهار) در زمان آبیاری در درمان بیماری بسیار مؤثر است. استفاده از مخلوط بردو 6-4 درصد به صورت ضدعفونی طوقه در کاهش علائم بیماری مؤثر است.

5- پوسیدگی سفید ریشه (White root rot)

عامل بیماری:

الف- فرم جنسی (Rosellinia necatrix)

ب- فرم غیرجنسی (Dematophora necatrix)

زیست‌شناسی:

این قارچ از طریق تماس ریشه‌های آلوده با ریشه‌های سالم درختان مجاور، پخش قطعات ریشه‌های پوسیده آلوده، خاك، آب و نهال‌های آلوده انتشار می‌یابد. خاك‌های سنگین، زه‌دار و غنی از مواد آلی شرایط مناسبی برای بیمارگر است.

علائم بیماری:

قارچ عامل بیماری به دو صورت، مرگ ناگهانی و زوال تدریجی در انواع درختان میوه، بیماری ایجاد می‌کند. درختان آلوده در سال قبل از مرگ گل و میوه بیشتری می‌دهند، در اواخر بهار و با شروع فصل گرما درختان آلوده دچار مرگ ناگهانی (سبز خشکی) می‌شوند، برگ و میوه‌های جوان به صورت سبز خشک روی شاخه‌ها باقی می‌مانند. با خزان درختان سالم، برگ و میوه درختان آلوده روی درخت به صورت خشک باقیمانده و نمی‌ریزند. سطح ریشه‌های آلوده با لایه‌ای از ریسه‌های قارچ پوشیده می‌شود که ابتدا سفیدرنگ است ولی به تدریج خاکستری رنگ می‌شود. نهال‌های مبتلا به این بیماری به آسانی از زمین کنده می‌شوند.

کنترل:

• استفاده از نهال سالم و گواهی شده.
• جلوگیری از کشت عمیق درختان میوه.
• حذف درختان آلوده.
• ضدعفونی ریشه نهال (پرالیناژ):

برای هر 100 عدد نهال معمولاً 10 تا 20 گرم قارچ‌کش (توپسین ام)، 5 تا 10 گرم حشره‌کش (در صورت لزوم ولی بهتر است مصرف شود) و حدود 10 تا 20 لیتر آب لازم است. حدود 5 دقیقه ریشه نهال‌ها در این مخلوط نگهداری شود. برای قوام بهتر سم می‌توان به این مخلوط 2 تا 5 کیلوگرم کود حیوانی کاملاً خرد و الک شده، 2 تا 5 کیلوگرم خاک رس خرد و الک شده اضافه کرد.

6- سایر بیماری‌های قارچی:

• پوسیدگی آرمیلاریایی درختان میوه هسته‌دار
• غربالی درختان میوه هسته‌دار،
• زنگ درختان میوه هسته‌دار (وجود اندام‌های قارچ در پشت برگ از نشانه‌های بیماری است)،
• پوسیدگی قهوه‌ای درختان میوه هسته‌دار (میزان خسارت آن در بادام ناچیز است و مرگ جوانه‌های گل و شکوفه‌ها و مومیایی شدن میوه‌های بادام از علائم شاخص بیماری است).
• سفیدک سطحی بادام (باعث خسارت اقتصادی در بادام نمی‌شود، اولین نشانه‌های آن ایجاد لکه‌های سفید خاکستری در سطح تحتانی برگ‌ها است، سپس این لکه‌ها به هم می‌پیوندند و قشر سفیدرنگی در سطح زیرین برگ به وجود می‌آورند).
• شانکر کفکی بادام (علائم بیماری تا حدودی شبیه علائم شانکر باکتریایی درختان میوه هسته‌دار است با این تفاوت که در صمغ‌های موجود روی شاخه‌های با علائم شانکر حباب‌های هوا وجود دارد که کف مانند است، درصد آلودگی در ایران کمتر از یک درصد است).