هیومیک اسید چیست و چه کاربرد و فوایدی دارد؟

هیومیک اسید (Humic acid)

امروزه مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی سبب ایجاد مشکلات زیادی مثل تخریب ساختمان خاک و عدم تعادل عناصر مغذی آن شده است، در نتیجه استفاده از کودهای آلی رو به افزایش بوده که می‌توانند سبب بهبود خصوصیات خاک و حاصلخیزی آن شوند.

به همین دلیل هیومیک اسید به عنوان یکی از اصلاح‌کننده‌های طبیعی خاک در سراسر جهان مورد توجه خاصی قرار گرفته و کاربرد آن در بخش کشاورزی با بهبود عملکرد گیاهان نتایج شگفتی را به همراه داشته است و به عنوان معجزه قرن برای کلیه محصولات باغی، زراعی و گلخانه‌ای شناخته می‌شود.

هیومیک اسید چیست؟

از تجزیه بقایای گیاهی و جانوری طی سالیان طولانی و در نتیجه فعالیت میکروارگانیسم‌های مفید خاک، هوموس (گیاخاک) شکل می­‌گیرد که شامل ترکیبات پیچیده و پایدار بوده و متشکل از سه جزء هیومیک اسید، اسید فولویک و هیومین می‌باشد.

هیومیک اسید در واقع مولکول‌هایی با زنجیره بلند و سنگین وزن به رنگ قهوه‌ای هستند که  قابل حل در محلول آلکالین بوده و فقط به یک نوع اسید اطلاق نمی‌شوند و ترکیبات پیچیده‌ای از اسیدهای متفاوت می‌باشند که به‌طور طبیعی در چرخه حیات یافت می‌شوند.

منبع اولیه هیومیک اسید

محصولات هیومیک اسید از منابع مختلفی قابل استخراج می‌باشند. مرغوب‌ترین هیومیک‌ اسیدها از منشاء زغال سنگی تحت عنوان لئوناردیت به دست می‌آیند. لئوناردیت ماده‌ای است که طی میلیون‌ها سال در نتیجه انباشته شدن بقایای گیاهی و جانوری و تحت تاثیر دما، رطوبت و فشار به وجود آمده است. ماده­ای صد در صد ارگانیک که دارای مقادیر بالایی هیومیک اسید می‌باشد و از نزدیک سطح زمین استخراج می‌گردد.

خواص و فواید هیومیک اسید

از مهم‌ترین خواص هیومیک اسید در صنعت کشاورزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف) بهبود ساختار فیزیکی خاک:

استفاده از هیومیک اسید در خاک ضمن افزایش تخلخل و هوادهی، سبب افزایش ظرفیت نگهداری آب و کاهش تنش خشکی در گیاهان می‌شود. همچنین سبب کاهش آبشویی مواد معدنی و مقاومت خاک نسبت به فرسایش می‌گردد.

ب) بهبود خواص شیمیایی خاک:

هیومیک اسید سبب افزایش طرفیت تبادل کاتیونی ذرات خاک شده و با کاهش تثبیت فسفر آن را در اختیار گیاه قرار می‌دهد. این ماده به عنوان بهترین کلاته‌کننده طبیعی سبب افزایش قابلیت دسترسی گیاه به مواد معدنی و صرفه‌جویی در مصرف کودهای شیمیایی فسفاته، ازته و ... می­‌گردد.

ج) بهبود خواص بیولوژیک:

هیومیک اسید سبب تحریک و افزایش فعالیت میکروارگانیسم‌های خاک و افزایش نفوذپذیری سلول‌های ریشه برای جذب عناصر غذایی می‌گردد. این ماده همچنین به عنوان محرک رشد ریشه و افزایش حجم آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به طور کلی هیومیک اسید با بهبود جذب عناصر غذایی و توسعه ریشه سبب افزایش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی و ایجاد گیاهان مقاوم‌تر به آفات، بیماری‌ها و تنش‌های خشکی و کم­آبی و مقاومت به سرمازدگی شده و همچنین سبب تنظیم اسیدیته (pH) خاک می‌شود و با اصلاح شوری خاک، امکان کشت در مناطق با خاک شور را نیز فراهم می‌سازد.

انواع هیومیک اسید و روش‌های مصرف آن

هیومیک اسید به سه صورت مایع، پودری و گرانول در بازارهای کشاورزی عرضه می‌شود. این کود، خاک مصرف بوده و میزان و روش مصرف آن به روش آبیاری و همچنین مرحله رشدی گیاهان بستگی دارد. هیومیک اسید به صورت کودآبیاری، چالکود، بذرمال و شیارکود قابل استفاده می‌باشد. برای درختان و باغات در فصل زمستان چالکود و در فصل رویشی کودآبیاری توصیه می‌شود.

هیومیک اسید با کیفیت کاملا در آب محلول بوده و رسوب تشکیل نمی‌دهد و در نتیجه در سیستم‌های آبیاری تحت فشار نیز قابل استفاده می‌باشد و محلول بدست آمده از هیومیک اسید باید دارای پایداری مناسبی باشد.

همچنین توصیه می‌شود که از اختلاط هیومیک اسید با سایر کودها به خصوص کودهای اسیدی در زمان مصرف خودداری شود. هیومیک اسید به سبب دارا بودن مولکول‌های بزرگ، جذب برگی ندارد و لذا محلول‌پاشی تنها زمانی که با مقادیر بالای اسید فولویک همراه باشد توصیه می‌شود.

ضرورت مصرف هیومیک اسید

فعالیت‌های مداوم انسانی، استفاده بی‌­رویه از کودهای شیمیایی و  شخم زدن‌های فراوان سبب فرسایش خاک و کاهش ماده آلی در آن شده است. احیا دوباره خاک و تداوم امر کشاورزی نیازمند بازگشت مواد ارگانیک و آلی به خاک می‌باشد که این امر با افزودن موادی با منشاء طبیعی امکان‌پذیر است.

هیومیک اسید علاوه بر بهبود ساختار خاک، حفظ توازن خاک و اصلاح آن، در تولید محصولات سالم‌تر و با کیفیت بیشتر نقش مؤثری دارد و در نهایت با طبیعت سازگار بوده و خطری برای انسان و محیط زیست ندارد و راندامان استفاده از سایر کودها را نیز افزایش می‌دهد و سبب صرفه‌جویی در مصرف آن‌ها می‌شود.