آفت پسیل گلابی و نحوه کنترل آن

آفت کلیدی و درجه اول درختان گلابی، پسیل گلابی است که با نام‌های شیره و عسلک گلابی نیز شناخته می‌شود. پسیل گلابی از آفات مکنده است و پوره‌ها و حشره کامل آن با فرو بردن خرطوم خود به داخل بافت گیاه از شیره آن تغذیه می‌کنند.

پوره‌ها و حشرات کامل برای تأمین مواد پروتئینی بدن خود، مقدار زیادی شیره گیاهی را می‌مکند و پس از جذب مواد مورد نیاز، بقیه را با تغییراتی به صورت مایع چسبناکی که عسلک نامیده می‌شود، دفع می‌کنند.

آفت پسیل گلابی به تمام ارقام گلابی بومی و جنگلی در نقاط مختلف کشور خسارت می‌زند. این آفت در اکثر مناطق ایران انتشار دارد و خسارت آن در مناطق گرم و خشک به مراتب بیش از نواحی سرد و مرطوب است.

امروزه باغداران برای مبارزه با این آفت اقدام به عملیات سم‌پاشی بی‌رویه می‌كنند. اگر برای کنترل این آفت فقط از روش شیمیایی استفاده شود، علاوه بر پیامدهای منفی کاربرد آفت­‌کش‌‎های شیمیایی روی محیط زیست و مصرف کنندگان، مقاومت آفت به حشره‌­کش‌‎ها نیز تسریع و تشدید خواهد شد. از این رو تنها با یک برنامه جامع مدیریتی می‌توان خسارت‌های ناشی از این آفت را به حداقل میزان ممکن رساند و محصولی سالم تولید کرد.

مشخصات ظاهری و چرخه زندگی پسیل گلابی

پسیل گلابی (Cacopsylla pyricola) دارای سه مرحله رشدی تخم، پورگی و حشره کامل می‌باشد. حشره کامل پسیل گلابی در زمستان به رنگ قهوه‌ای تیره به طول 3/5 تا 4 میلی‌متر و در بهار به رنگ زرد مایل به نارنجی به طول 2/5 تا 3 میلی‌متر می‌باشد. پسیل گلابی دارای پنج سن پورگی است. پوره‌ها به رنگ زرد و تخم‌ها به رنگ زرد مایل به نارنجی به طول حدود 0/5 میلی‌متر می‌باشند.

چرخه زندگی پسیل گلابی 

تخم‌ریزی پسیل گلابی:

تخم‌ریزی پسیل گلابی با شروع رشد جوانه‌ها از نیمه دوم بهمن ماه تا اوایل اسفند ماه شروع می‌شود و تا پایان ریزش گلبرگ‌ها ادامه پیدا می‌کند. در اسفندماه تخم‌ها روی سرشاخه‌های نزدیک جوانه‌ها به صورت تجمعی گذاشته می‌شوند و هر حشره کامل 200 تا 400 عدد تخم می‌گذارد. در بهار و تابستان تخم‌ها روی هر دو سطح برگ و نزدیک رگبرگ اصلی گذاشته می‌شوند و هر حشره کامل 500 تا 700 عدد تخم می‌گذارد.

طول دوره جنینی:

 7 تا 30 روز بر اساس دمای محیط می‌‎‌پاشد.

طول دوره پورگی:

20 تا 37 روز با توجه به دمای محیط می‌باشد.

زمان ظهور حشرات کامل:

حشرات کامل نسل اول از اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت ماه ظاهر می‌شوند. حشرات کامل نسل دوم از دهه دوم خرداد ماه ظاهر می‌شوند. در این زمان جمعیت آفت شروع به افزایش می‌کند و در تیرماه به اوج خود می‌رسد.

حشرات کامل نسل سوم از اواسط تیرماه تا اوایل مرداد ظاهر می‌شوند. در این زمان نیز جمعیت آفت شروع به افزایش می‌کند و در شهریور ماه به اوج می‌رسد. حشرات کامل نسل چهارم از اواخر مرداد تا اواسط شهریور و حشرات کامل نسل پنجم از اواسط آبان تا اوایل آذر ماه ظاهر می‌شوند.

نحوه خسارت پسیل گلابی

پسیل گلابی از طریق مسدود کردن روزنه‌های تنفسی گیاه و ایجاد آفتاب سوختگی شدید در برگ‌ها، انتقال ویروس‌ها و مایكوپلاسماهای عامل بیماری زوال یا مرگ تدریجی درخت گلابی، ضعف درخت، سوختگی و ریزش برگ‌ها در اوج گرما (ماه‌های تیر و مرداد)، کوچک ماندن و بدشکل شدن میوه‌ها، توقف رشد و جلوگیری از تشکیل جوانه‌های برگ و گل‌ها در سال بعد، كاهش مقاومت درخت در برابر سرما و در نهایت خشک ‌شدن درختان گلابی می­‌تواند به درختان گلابی خسارت بزند.

محل تغذیه پوره‌ها و حشرات کامل در درجه اول برگ است، اما به وفور در حال تغذیه از دمبرگ، پوست شاخه، تنه و میوه مشاهده شده است. اوج خسارت پسیل گلابی در مناطق دشت در ماه‌های خرداد، نیمه مرداد و شهریور و در مناطق مرتفع در طول فصل تابستان است. پسیل گلابی زمستان را به صورت حشرات کامل نر و ماده در زیر بقایای گیاهی و پوستک‌های تنه درختان، کلوخه‌ها و شکاف خاک طی می‌کند.

کنترل آفت پسیل گلابی

مدیریت پایدار آفت پسیل گلابی شامل مجموعه اقداماتی است که قبل از کاشت گیاه شروع و در مرحله داشت و پس از برداشت ادامه می‌یابد. رعایت موارد زیر به کاهش خسارت پسیل گلابی و افزایش عملکرد منجر خواهد شد.

اصول کاشت

انتخاب رقم مناسب:

درخت گلابی دارای گونه‌­ها و همچنین ارقام مختلفی است. ارقام نیمه‌­مقاوم به پسیل گلابی شامل سبری و کوشیا می‌باشد. در حالی که رقم شاه میوه حساس به پسیل گلابی است.

رعایت فاصله کاشت:

رعایت فاصله کاشت باعث بهبود جریان هوا، افزایش تهویه و جلوگیری از افزایش تراکم جمعیت پسیل گلابی و کاهش شدت خسارت آفت می‌شود.

اصول داشت

هرس اصولی درختان:

 انجام فرم هرس مناسب در راستای باز کردن تاج درخت (ایجاد بازوهای متعدد روی تنه در ارتفاع کمی از زمین) یا هدایت بازوها روی سیم، هرس شاخه‌های خشک و

آفت­ زده، شاخه‌‎های در هم تنیده و روی هم افتاده، نرک‌ها، تنه‌جوش‌ها و پاجوش‌ها باعث افزایش تهویه و جریان هوا و کاهش جمعیت آفت و خسارت پسیل گلابی می‌شود.

شخم و یخ‌­آب زمستانه:

مکان‌های زمستان‌گذران پسیل گلابی زیر بقایای گیاهی، کلوخه‌ها و شکاف خاک می‌باشد. بنابراین شخم و یخ‌­آب زمستانه با استفاده از شیوه آبیاری غرقابی، در زمانی که دمای هوا به 7- درجه سانتی‌گراد رسیده و یخبندان کامل شده است، باعث به هم خوردن پناهگاه زمستانه آفت و قرار گرفتن آن در معرض دمای زیر صفر می‌شود.

از طرفی آفت در معرض پرندگان و سایر عوامل شکارگر قرار گرفته و مورد تغذیه آن‌ها قرار می‌گیرد. برای این منظور یک روز قبل از این که دمای هوا به زیر صفر درجه سانتی‌گراد برسد، عملیات شخم و آبیاری غرقابی انجام می‌شود.

تغذیه مناسب:

تغذیه درختان به صورت چالکود با استفاده از مخلوط کودهای دامی و شیمیایی باعث افزایش مقاومت درختان در برابر خسارت آفت پسیل گلابی می‎ شود. مقدار کود مورد نیاز درختان به عوامل مختلفی مانند سن درخت، پایه، رقم، مقدار محصول، میزان آبیاری و پوشش سطح باغ بستگی دارد. به طور كلی برای افزایش درصد جوانه‌های گل، میوه‌دهی (تشكیل میوه) و افزایش طول عمر گل، محلول‌پاشی فروت ست نیز در دو مرحله اواخر پاییز و اسفندماه انجام شود.

آبیاری منظم و کافی:

از آنجایی که پسیل گلابی حشره‌ای خشکی دوست است و خسارت آن در باغ‎های کم ­آب بیشتر است، تا حد امکان آبیاری به صورت منظم و در ماه‌های تیر و مرداد انجام شود. تنش‎ آبی به ویژه در ماه‌های گرم، مهم‌ترین عامل در جلب و افزایش جمعیت آفت پسیل گلابی است.

ایجاد پوشش سبز در کف باغ:

در باغ‌‎هایی که پوشش سبز وجود ندارد، درجه حرارت افزایش و میزان رطوبت نسبی کاهش پیدا می‌کند. این شرایط موجب تسریع رشد پوره‌‎ها و افزایش شدت خسارت می‌شود. بنابراین ایجاد پوشش سبز در کف باغ نظیر کشت یونجه و شبدر در حفظ و حمایت از دشمنان طبیعی پسیل گلابی نظیر کفشدوزک‌ها، بال توری‌ها و هم‌چنین کند شدن رشد پوره‌های پسیل گلابی و جلوگیری از افزایش جمعیت آفت پسیل گلابی مؤثر است.

نصب کارت و نوارهای زرد رنگ چسبنده:

 به منظور شکار انبوه حشرات کامل پسیل گلابی میی توان از نصب کارت و نوارهای زرد رنگ چسبنده استفاده کرد. کارت‌‎های زرد رنگ چسبنده به ابعاد 25×10 یا 35×20 سانتی‌متر به تعداد 4 تا 8 عدد در قسمت بیرونی تاج هر درخت به ارتفاع 1/5 متر از سطح زمین نصب می‌شوند.

زمان نصب تله‌‎های زرد رنگ چسبنده در بازه زمانی اواسط بهمن ماه هم‌زمان با شروع ظهور حشرات کامل زمستان‌­گذران پسیل گلابی تا آخر فروردین ماه هم‌زمان با ظهور حشرات کامل نسل اول پسیل گلابی است. تله‌ها به محض از دست رفتن کارایی چسب آن‌ها (بعد از ۱۰ تا ۱۵ روز) تعویض شوند.

محلول‌پاشی زمستانه (پیش بهاره):

در صورتی که کنترل زمستانه آفت با کیفیت و با دقت زیاد انجام شود از مبارزه بهاره آفت بی­‌نیاز خواهیم شد. برای این منظور می‌توان موارد زیر را اجرا کرد:

- در اسفندماه و هم‌زمان با شروع تخم‌ریزی حشرات کامل و شروع تورم جوانه‎ ها محلول‌پاشی زمستانه با روغن ولک به نسبت 2-1/5 درصد به همراه حشره‌­کش‌های زیست پایه نظیر دیفلوبنزورون  SC 48% به نسبت 0/5 در هزار یا فوزالن  EC 35% به نسبت 1/5 در هزار انجام شود و محلول‌پاشی به فاصله 15 روز دیگر تکرار شود.

- محلول‌پاشی با کائولین به نسبت 5 درصد به همراه حشره‌­کش‌های زیست پایه به ممانعت از تغذیه حشرات کامل زمستان‌گذران، دور کردن و کاهش تخم‌گذاری آن‌ها منجر می‌شود.

نصب خاک‌پوش (مالچ):

خاک‌پوش آلومینیومی با انعکاس نور باعث دور کردن و کاهش تخم‌گذاری حشرات کامل زمستان‌گذران پسیل گلابی می‌شود. خاک‌پوش آلومینیومی به عرض 130 سانتی‌متر و به طول ردیف درختان، از زمان شروع تورم جوانه‌ها در زیر درختان گلابی نصب شود.

کنترل بهاره:

 بلافاصله پس از ریزش گلبرگ‌ها محلول‌پاشی با حشره‌­کش‌‎های زیست پایه نظیر لوفنورون EC 5%  به نسبت 1 در هزار به همراه روغن ولک به نسبت 2-1/5 درصد انجام می‌شود. در صورت زیاد بودن میزان عسلک ترشح شده روی درختان، ابتدا درختان با استفاده از صابون‌‎های حشره­‌کش به نسبت 2 در هزار شستشو می‌شوند و سپس عملیات محلول‌­پاشی با حشره‌­کش‌ها انجام می‌شود. صابون‌های حشره­‌کش حاوی پتاسیم و فسفر است و بخشی از نیاز گیاه به این دو عنصر غذایی را نیز برآورده می‌سازند.